„მსგავსებისაებრ" ღვთისა

ღირსების - ქრისტიანის ღირსების - საფუძველი და წყარო ადამის შექმნის ბიბლიურ
(შესაქმისეულ) საიდუმლოშია საძიებელი. „და თქუა ღმერთმან: „და თქვა ღმერთმან:
ვქმნეთ კაცი ხატებისაებრ ჩვენისა და მსგავსებისაებრ. და მთავრობდეს თევზთა ზღჳსასა
და მფრინველთა ცისათა და პირუტყუთა და მჴეცთა ყოვლისა ქუეყანისა ყოველთა
ქუეწარმავალთა მავალთა ქუეყანასა ზედა. და შექმნა ღმერთმან კაცი სახედ თჳსად და
ხატად ღმრთისა შექმნა იგი" (დაბადება 1, 26-27).

ეს შესაქმისეული სიტყვები ადამიანის უმაღლეს ღირსებაზე მიგვანიშნებს, კერძოდ,
იმაზე, რომ ადამიანი ყოვლადწმიდა სამება ღმერთის ხატია, მისი მსგავსებაა ბუნებითა
და ნებით ასეთი იყო შემოქმედი ღმერთის განზრახვა და კეთილი ნება.

წმიდა იოანე დამასკელის განმარტებით, „მსგავსებისაებრ ღმრთისა" (ანუ
„მსგავსებისებრობა") ადამიანის კეთილის ქმნადობით, კეთილის შემოქმედებითობით
ვლინდება. წმიდა მამა კეთილზნეობას გულისხმობს. არსებითად, იმთავითვე ეს იყო
ღვთისაგან მონიჭებული უმაღლესი დანიშნულება კაცისა: თავისი ხატი და მსგავსება
ღმერთმა სწორედ იმისთვის მიუბოძა ადამიანს, რომ საკუთარი შესაძლებლობების ფარგლებში
(შეძლებისამებრ, „ძალისამებრ") განვითარებულიყო, სულიერად გაძლიერებულიყო,
გაზრდილიყო, ამაღლებულიყო და ამ გზით მიეღწია უფრო მეტი სისრულისათვის.

ცოდვილს ამ წუთისოფელში, სამოთხისეული პირველქმნილი ადამიანის მსგავსად, დღემდე
აქვს მაღალი დანიშნულება ღვთის წინაშე. დღემდე ძალაშია ზეამოცანა ცოდვილისა - უფრო
მეტსა და დიდ სისრულეს მიაღწიოს ღვთის მსგავსებაში. ადამიც სისრულისათვის იღვწოდა
სამოთხეში, ოღონდ ეს ღვაწლი იყო ნათელი, უსნეულო, შეცოდებისაგან თავისუფალი.

ცოდვით დაცემის შემდეგ კი კაცთა მოდგმამ ცოდვასთან (ეშმაკთან) დაუცხრომელი ბრძოლით,
სიკვდილისა და სულიერი წარწყმედის ძლევით, ხრწნილებითა და აღდგომის გზით უნდა
მოიპოვოს
ღვთაებრიობასთან მიახლოებული სისრულე, დაიბრუნოს და აღიდგინოს პირველღირსება, და
ღვთის მსგავსების უფრო მაღალ ხარისხს ასე მიაღწიოს.

წმიდა მამათა ფასდაუდებელი ნააზრევიდან არაერთი საგულისხმო შეგონება შეიძლება
გავიხსენოთ ამ თვალსაზრისით წმიდა ბასილი დიდი ბრძანებს: „ღმერთმა ადამიანი
იმისათვის შექმნა, რომ ამქვეყნად დამკვიდრებული, საღმრთო სიკეთეებით დამტკბარიყო.
ამ მიზნით შეამკო შემოქმედმა ღმერთმა ადამი ღვთივმშვენიერი სიკეთეებით: სიცოცხლით,
სიტყვით, სიბრძნით, რათა ამ ნიჭთა მეოხებით წარემართა თავისი მისწრაფება
ღვთისაკენ... ეს არის ის, რაც მრავლისმომცველმა შექმნათა წიგნმა ერთი გამოთქმით
გამოხატა, კერძოდ კი იმით, რომ ადამიანი „ღმრთის ხატად და მსგავსად" შეიქმნა".

ასევე მრავლისმეტყველია წმიდა კირილე იერუსალიმელის თქმა:
„ღმერთის საქმეა -
მოგანიჭოს მადლი, შენი მოვალეობა კი მისი დაცვა და შენარჩუნებაა". წმიდა გრიგოლი
ღვთისმეტყველის თქმით კი: „ადამიანი ქმნილებაა, მაგრამ ღმრთისაგან
ნაბრძანები აქვს, ღმერთი გახდეს მადლის მიერ".

როგორც ვხედავთ, ქრისტიანის ღირსების საკითხში გარკვევისას აუცილებელია ორი მხარის
გათვალისწინება: ერთი მხრივ, ის, რაც ღვთისაგან მოგვენიჭება, გვებოძება, და, მეორე
მხრივ, ის, რაც ჩვენი ნებით, ძალისხმევითა და ღვთის მეოხებით განხორციელდება
ჩვენშივე (და ჩვენთვის) მადლის მიერ. ამ ორი მხარის თანაარსებობით და
თანამონაწილეობით ცოდვილს შეუძლია ამაღლდეს ცოდვაზე, სძლიოს მას და პირველღირსებაც
დაიბრუნოს.

„იყვენით თქუენ სრულ..." და „იყვენით თქუენ მსგავს..."

წმიდა მამები ქრისტიანის ღირსების თაობაზე მსჯელობისას ჩვენს ყურადღებას
გამორჩეულად მიაპყრობენ კაცის ბუნების სრულყოფილებას. საღვთისმეტყველო ლიტერატურაში
აღიარებულია, რომ ღირსება კაცისა არის იგივე სრულყოფილება მისი ბუნებისა. თავად
უფალი ჩვენი იესო ქრისტე გვიბრძანებს: „იყვენით თქუენ სრულ, ვითარცა მამაჲ თქუენი
ზეცათაჲ სრულ არს" (მათე 5,48).

„იყვენით თქუენ სრულ" - უფალი შეგვაგონებს, რომ ჩვენ სრულყოფილება მარადჟამ უნდა
ვეძიოთ. ცხადია, აქ სიტყვაში „სრულ" უზენაესი, ღვთაებრივი სისრულე და სისავსე
იგულისხმება. თუმცა იგივე ძველი ქართული სიტყვა („სრული") ასევე ნიშნავდა „მრთელს,
მთლიანს, მთლიანობას" და „სიცოცხლესაც". „ღირსისა" და „ღირსების" ძველქართული
მნიშვნელობები ("პატივი, სიწმიდე, სათნოება, საკმაო,
საჭირო, შესაფერისი"), „სრულის" ახლახან ჩამოთვლილ მნიშვნელობებთან ერთად,
მრავლისმეტყველად წარმოგვიჩენს უფლისმიერ ზნესწავლულობას უზენაესი სრულყოფილების
შესახებ. ამ მნიშვნელობებიდან გამომდინარე, ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ჭეშმარიტ
სრულყოფილებას ნაზიარები ის არის, ვინც მიაღწია ღვთაებრივ სისავსეს, მთლიანობას,
სულიერ სიმრთელეს, ანუ ვინც ჭეშმარიტ სიცოცხლეს ეზიარა. სწორედ ასეთი ქრისტიანია
შესაფერისად, საჭიროდ შემკული და აღჭურვილი ღეთის წინაშე, მაშასადამე -
ღირს-ქმნილიც.

წმიდა სახარებაში უფალი იესო ამგვარ სულიერ აღჭურვილობას „ღმრთისა მიერ
განმდიდრებასაც" უწოდებს (ლუკა 12,21). ქრისტიანულ ღვთისმეტყველებაში ამას
ქრისტეთი შემოსვა, ქრისტეში ყოფნა ჰქვია, ხოლო ამგვარ ქრისტიანს - ღმერთშემოსილი.

„ვითარცა მამაჲ თქუენი ზეცათაჲ სრულ არს" - შეგონების ამ ნაწილში უფალი
სრულყოფილების საზომზე მიგვითითებს. წმიდა იოანე ოქროპირის განმარტებით, ეს
უფლისმიერი შეგონება აუცილებლად უნდა განვიხილოთ ამის მსგავს მეორე შეგონებასთან
ერთად, რომელიც დასკვნის სახით მოსდევს ყველასათვის კარგად ნაცნობ ქრისტეს მცნებას:
„გიყუარდედ მტერნი თქუენნი და აკურთხევდით მწყევართა თქუენთა და კეთილსა უყოფდით
მოძულეთა თქუენთა და ულოცევდით მათ, რომელნი გმძლავრობდენ თქუენ და გდევნიდენ თქუენ. რაჲთა
იყვნეთ თქუენ მსგავს (შვილ) მამისა თქუენისა ზეცათაჲსა" (მათე 5,44-45).

ჯერ ის უნდა შევნიშნოთ, რომ ამ შეგონების ძველქართული თარგმანის ორი სხვადასხვა
ვარიანტი მოიპოვება: ერთგან (მთაწმიდელთა მიერ) იგი ითარგმნა როგორც „იყვნეთ თქუენ
შვილ" ხოლო მეორეგან (წმიდა მათეს სახარების ოქროპირისეულ თარგმანებაში)
ვკითხულობთ: „იყვნეთ თქუენ მსგავს" ასე რომ, ღვთისშვილობა აუცილებლობით გულისხმობს
ღვთის მსგავსებას, ანუ სრულყოფილებას ღვთის მსგავსებაში.

„რაითა იყვნეთ თქუენ მსგავს მამისა თქუენისა ზეცათაჲსა" - ეს დიდებული უფლისმიერი
შეგონება ქრისტიანის ღირსების უბადლო ფორმულირებას წარმოადგენს. ამ ფორმულირებაში
ჩნდება კიდევ ერთი საზომი და მახასიათებელი ქრისტიანის ღირსებისა - ეს არის „მსგავსი",
ღმრთისამიერი მსგავსება. ეს საზომი - „მსგავსი" - თავისი ლექსიკური
მნიშვნელობითაც გადაიკვვთება სიტყვა-ცნებასთან „ღირსი", ვითარცა „შესაფერისი".

ის გარემოება, რომ უფალი თავის ზნესწავლულობას ქრისტიანის ღირსებისა და
სრულყოფილების შესახებ სწორედ მტრისადმი სიყვარულის მცნებას დაურთავს, მეტად
მნიშვნელდვნად ესახება წმიდა მამა იოანე ოქროპირს. მისი თქმით, უფალი იმას
გვაფრთხილებს და გვასწავლის, რომ ქრისტიანი თავის ღირსებასა და სრულყოფილებას
მხოლოდ ქრისტეს მცნებათა აღსრულებით დაიცავს და მიაღწევს. ქრისტიანი არ უნდა დარჩეს
„მსმენელად" ქრისტეს რჯულისა, არამედ უნდა იყოს „მოქმედი" და აღმსრულებელი ქრისტეს
მცნებებისა. სხვათა შორის, ძველი ქართული სიტყვა „სრულმყოფელი" ნიშნავს
„აღმსრულებელს". დიახ, იგია სრული, სრულყოფილი, ვინც აღმსრულებელია, სრულმყოფელია
ქრისტეს მცნებებისა - აი, რას გვიბრძანებს ჩვენი უფალი.

მაშასადამე, „მსგავსება" ღმრთისა და „სრულობა", უფლის ტკბილი სწავლებით, ამავე დროს
არის ღირსება ქრისტიანისა. მაგრამ ქრისტესმიერი ღირსების დიდებული ჯილდო იმას ელის,
ვინც ღირსეულ ნაყოფს გამოიღებს - ნაყოფს სინანულისა („ყავთ უკუე აწ ნაყოფი,
ღირსი სინანულიბაჲ" - მათე 3,8: ლუკა 3,8), და ნაყოფს თავმდაბლობისა („რომელმან
დაიმდაბლოს თავი თჳსი, იგი ამაღლდეს" - მათე 18,4; 23,12; ლუკა 14,11; 18,14).
თავმდაბლობის ღირსეული ნაყოფის მიღებაში თავად უფალი შეგვეწევა. იგი სანუგეშო
პირობასა და აღთქმას დაგვიდებს:

„მოვედით ჩემდა ყოველნი მაშურალნი და ტჳრთმძიმენი, და მე განგისუენო თქუენ. აღიღეთ
უღელი ჩემი თქუენ ზედა და ისწავეთ ჩემგან, რამეთუ მშჳდ ვარ და მდაბალ გულითა, და
ჰჰოოთ განსუენებაჲ სულთა თქუენთაჲ. რამეთუ უღელი ჩემი ტკბილ არს, და ტჳრთი ჩემი
სუბუქ არს" (მათე 11, 28-30).

როდის ან როგორ შევძლებთ ამ უფლისმიერი მოწოდების შესმენას, მიღებასა და
აღსრულებას?

წმიდა იოანე ოქროპირი გვარწმუნებს, რომ ქრისტესმიერი უღელი იმისთვის გახდება
ტკბილი და ქრისტესმიერი ტვირთიც იმისთვის შემსუბუქდება, ვინც გულმოდგინებას
შეიმოსავს, ქრისტეს მცნებებს შეიყვარებს და მათი აღსრულებით წარმართავს საკუთარ
სულიერ ცხოვრებას. მაგრამ, ამასთან ერთად, უფალი გვირჩევს, მისგან ვისწავლოთ
სულიერი სიმშვიდე, თავმდაბლობა და სათნოება - აი, მაშინ კი უეჭველად ვპოვებთ
ჭეშმარიტ „განსუენებას" სულთა ჩვენთასა, ანუ მოგვენიჭება ღირსყოფა საუკუნო
ცხოვრებისა.

წმიდა იოანე ოქროპირი შენიშნავს, რომ უფალი ამ შეგონებაში შემთხვევით
არ ახსენებს სწორედ სიმშვიდესა და თავმდაბლობას. თავის პირველ ქადაგებაში ხომ მან
უპირველეს ყოვლისა თავმდაბლებს - „გლახაკთა სულთა" მისცა ნეტარება, როდესაც საღმრთო რჯულის
აღსრულება და სულიერი ცხოვრების გაჯანსაღება დაგვიდო აუცილებელ პირობად.

თავისი სწავლება და ქადაგება უფალმა იესომ სათნოებათა მშვენიერ გვირგვინად
შეგვითხზაო, - ხატოვნად ამბობს წმიდა იოანე ოქროპირი, - და ამ გვირგვინზე
„სამკაული
უსასყიდლოჲსა ამის მარგალიტისაჲ
განაწყო". ეს უსასყიდლო მარგალიტი ზემოთ ხსენებული მცნება გახლავთ მტრებისადმი
სიყვარულისა („გიყუარდედ მტერნი თქუენნი..."). წმიდა მამა იოანე თრთოლვითა და
აღტაცებით მოგვმართავს და გვეკითხება: „იხილეა მწყობრი ესე შუენიერთა ამათ
მარგალიტთაჲ? იხილეა კიბე ესე ზეცად აღმყვანებელი?"

ჯერ ის გვითხრა უფალმა, - განაგრძობს წმიდა მამა, - რომ გლახაკნი სულითა, და
მშვიდნი, და მართალნი, და მშვიდობისმყოფელნი იქნებიანო ნეტარნი, ესე იგი, ღირსნი
ცათა სასუფევლისა (მათე 5, 3-16); შემდეგ მეორე, უფრო აღმატებული საზომი დაგვიდგინა
ძლიერი ვნებების აღმოსაფხვრელად და უფრო მეტი სიმტკიცით გვიქადაგა: რისხვის,
სახმართმოყვარეობის (ქონების, სიმდიდრის მოყვარეობის), ანგარების წინააღმდეგაც
განგვაწყო, და მოთმინებით, ძვირისუხსენელობითა და სულგრძელობითაც შეგვმოსა (მათე 5,27-42).

მაგრამ ამ კიბეზე ქრისტიანის ღირსების უმაღლეს საზომად უფალმა მტრებისა და
მოძულეების სიყვარული, მაწყევართა ლოცვა-კურთხევა და მდევნელთა შეწყნარება-მიტევება
მოგვცა: „ესე არს სრული და ჭეშმარიტი საზომი" - დაასკვნის წმიდა მამა იოანე
ოქროპირი. წმიდა პავლე მოციქულიც ამას ბრძანებს: „სიყუარული, რომელ-იგი არს
სიმტკიცე
სრულებისაჲ" (კოლასელთა მიმარ 3,14). უფალმა აქვე, ამავე ქადაგებაში, ღვთისამიერი
ღირსყოფის უმნიშვნელღვანეს წინაპირობპზეც მიგვითითა: „უკუეთუ არა აღემატოს სიმართლე
თქუენი უფროჲს მწიგნობართა და ფარისეველთა, ვერ შეხვიდეთ სასუფეველსა ცათასა" (მათე
5, 20).

ფარისევლებისა და მწიგნობრების გარდა, უფალმა იესომ მეზვერეთა ცხოვრების წესიც
შეგვახსენა ამ ქადაგებაში: „უკუეთუ გიყუარდეთ მოყუარენი ხოლო თქუენნი, რაჲ სასყიდელი გაქუს? რამეთუ
მეზუერეთაცა ეგრეთვე ყვიან. და უკუეთუ მოიკითხვიდეთ
მეგობართა ხოლო თუენთა, რასა უმეჭტეს იქმთ? ანუ არა მეზუერეთაცა ეგრეთვე ყვიანა?"
(მათე 5, 46-47).

წმიდა იოანე ოქროპირი გვაფრთხილებს, რომ ამით უფალი არამც და არამც არ გვიკრძალავს
მოყვარეთა და მოძმეთა სიყვარულს. იგი მხოლოდ იმას გვთხღვს, რომ უზნეოთა და ურჯულოთა
მსგავსად არ მოვიქცეთ და მათი ცხოვრების წესზე ავმაღლდეთ ჩვენი სიმართლე და ჩვენი
საქმე ძველ (არაქრისტიანულ) წესსა და რჯულს უნდა აღემატებოდეს, რათა ფარისევლობისა
და მეზვერეობის ზნეობრივი საზომის ამარა კი არ დავრჩეთ, არამედ „მცირედ ოდენ
უმჯობესობა" ვარჩიოთ.

უნდა ითქვას, რომ ამ უფლისმიერ სწავლებაში მეზვერეც (მეზვერეობა), ფარისეველიც
(ფარისევლობა) და მწიგნობარიც ცოდვილთა უზნეო ცხოვრების წესს გამოხატავს, იმ წესს,
რომელზეც უარი უნდა თქვას
ქრისტეს მიმდევარმა. ამისგან განსხვავებით, „ფარისევლისა და მეზვერის" იგავში
მეზვერე და მეზვერეობა ახალი, საგანგებო (იგავური) საღვთისმეტყველო მნიშვნელობით
იმოსება: ეს არის თავმდაბლური ლოცვითი მონანიება და საკუთარი უღირსების აღიარება
ღვთის წინაშე ტაძარში.

არ შეიძლება არ გავიხსენოთ წმიდა იოანე ოქროპირის ის დიდებული განსაზღვრება და
ფორმულირება, რომლის თანახმადაც ქრისტიანის ღირსების მასაზრდოებელი წყარო საკუთარი
უღირსობის განცდა და აღიარებაა: „შევჰრაცხნეთ თავნი ჩუენნი უღირსად და
შემრაცხნეს ღმერთმან ღირსად".

კიდევ ერთ შეკითხვას დაგვისვამს წმიდა იოანე ოქროპირი: უფალი იესო ჩვენგან ღვთის
მსგავსებას ეძიებს, მაგრამ რამდენად შესაძლებელია ამის მიღწევა ცოდვებით
დაუძლურებული კაცობრივი ბუნებისათვის? წმიდა მამა დაბეჯითებით უპასუხებს ამ
შეკითხვას: „რაოდენცა წარვემატებოდით კეთილბა შინა, უმეტესად მოგუეცემის
მსგავსებაჲ ესე, და რაოდენცა მოგუეცემოდის, უმეტესად წარვემატებით".

მადლობა უფალს, რომელმაც ღირს-გვყო თავისი მსგავსებისა და ხატებისა!

ღვთისაგან ბოძებული ჩვენი ღირსება მუდამ უნდა გვკარნახობდეს, არ დავივიწყოთ ეს
ღვთის წყალობა, არ დავივიწყოთ ის, რომ ყოველივე - ღვთის წყალობითა და მადლით
გვაქვს, და არა საკუთარი დამსახურებით „ყოველივე ღმრთისაგან არს" (1 კორინთელთა
მიმართ 11,12) - ბრძანებს წმიდა პავლე მოციქული. იგივე ღირსება იმასაც უნდა
გვავალდებულებდეს, რომ ღვთის წყალობად მიღებულ საკუთარ კეთილშობილებას სათუთად,
ბრძნულად მოვეპყროთ და მოვუფრთხილდეთ.

„იგავნი უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესნი"

ტომი 2, თბილისი, 2004 წ.