წმიდა ზოსიმე პალესტინელის სწავლანი

საუკუნო ცხოვრებისა და ღვთის მცნებათა შესრულებისათვის

სასწაული სოფლის დატევებისა ისაა, რომ არაფრისათვის აღარ ვშფოთავდეთ. ისევ მომხდარა, რომ მრავალი განძის მომძულებელს შეყვარებია ერთი ნემსი და მას დაუკავებია განძის ადგილი. რაც მან მიატოვა სოფლად, იგივე გამხდარა მისი შფოთისა და შეძრწუნების მიზეზი. აი, როგორ ხდება ზოგი მონა ნემსისა, ან სამოსლისა, ან წიგნისა და აღარ არის მონა ღვთისა.

კარგად თქვა მოციქულმა: „რომლისგანცა ვინ ძლეულ არნ, მისდაცა დამონებულ არნ" (II პეტ. 2, 19). ბერსაც უთქვამს: რამდენი გატაცებაცაა, იმდენივე უფალია. ბერმა მადლი შეწირა ღირს მამა ზოსიმეს ამ სიტყვებით: გიპოვნია ღმერთი, რომელიც დიდად სასურველია შენთვის, რადგანაც დიდად მასარგებლე შენი საუბრით.

ნეტარმა მამამ დასძინა: ნეტარ სულს სწყურია საუკუნო ცხოვრების მოპოვება. მაგრამ ვნებიანი სურვილები გვიტაცებენ და მათი სიყვარულის გამო გავურბივართ ჭირთა და განსაცდელთ ცხოვრებაში. შევიგნოთ, რომ ღვთის მცნებები კი არ არიან მძიმენი, არამედ მათ ამძიმებენ ჩვენი ბოროტი ვნებები. განა არ ხდება ისე, რომ ზღვაში ჩაძირვის, ანდა ავაზაკთა ხელში მოხვედრის შიშით, ხშირად ჩვენს მონაგებს ხალისით ვყრით, რადგანაც ვხვდებით, რომ სიკვდილი მოგველის, თუ ამას არ ვიქმთ. და არაფერს ვიშურებთ, ოღონდ ცოტა ხანს კიდევ ვიცოცხლოთ დედამიწაზე და ბედნიერადაც ჩავთვლით თავს, თუკი დანაკარგის ფასით ვიხსნით თავს ავაზაკებისაგან, ან მძვინვარე სტიქიისაგან.

რატომ არ ვიქცევით ასე საუკუნო ცხოვრებისათვის? რატომ არა გვაქვს ისეთივე ძლიერი შიში ღვთისა, როგორიცა გვაქვს ზღვისა?

ამის დასამტკიცებლად ნეტარმა მამამ გვიამბო მამათა წიგნებში ამოკითხული: ერთხელ, ერთმა მოვაჭრემ მოივაჭრა უამრავი თვალ-მარგალიტი და გადაწყვიტა თავის მონებთან ერთად წასულიყო კონსტანტინოპოლში და იქ გაეყიდა. გზაზე დაუმეგობრდა ერთ ახალგაზრდა მენავეს, რომელსაც სხვა დროსაც გაეწია სამსახური მისთვის. ერთ დღეს ამ მენავე ყრმამ გაიგო, რომ მეზღვაურები უპირებდნენ ვაჭარს ზღვაში გადაგდებას, რათა მისი განძეულობა ხელში ჩაეგდოთ. ამ ამბავმა იგი ძალიან დააღონა. ვაჭართან მისულმა ყრმამ ვერ გაბედა მისთვის ყოველივე ეს ეთქვა, მაგრამ ვაჭარი არ მოეშვა და ჭმუნვის მიზეზი გამოიძია. როცა ყველაფერი შეიტყო, მან მოიხმო მსახურნი, მოატანინა პირწმინდად მთელი განძეულობა და უბრძანა ზღვაში გადაეყარათ და თან დასძინა: ამისთვის მიწვალია ზღვაშიც და ხმელეთზედაც. მაგრამ თუ მოვკვდები, ჩემი აღარაფერი იქნება. ვაჭრის საქციელმა მეტად განაცვიფრა მენავენი და გაიფანტა მათი ბოროტი განზრახვა.

და იტყოდა ნეტარი მამა: სიკვდილის შიშმა იგი ბრძნად აქცია სიტყვითაც და საქმითაც, რათა ეს ხანმოკლე ცხოვრება შეენარჩუნებინა და სამართლიანადაც მოიქცა, რადგან თუ ის მოკვდებოდა, რა სარგებლობა ექნებოდა ამ ძვირფასი ქვებიდან? ეს სიკვდილის შიშმა გააკეთებინა, ღვთის შიშისათვის ამის გაკეთება გაუძნელდებოდა. სხვა საქმეებსაც, რომელთაც ახლავს სიკვდილის შიში, საიდანაც გინდა იყოს, კაცი ადვილად შეურაცხყოფს. რასაც ვერ თმობენ ღვთის შიშისათვის, ადვილად ელევიან ხორციელი სიკვდილისათვის. ჩვენ კი მცირეოდენი ჭირის გადატანაც არ გვინდა ქრისტეს მცნებებისათვის, თუმცა როგორც ზემოთ ვთქვით, არც ისე მძიმეა ღვთის მცნებანი. ჩვენი ბოროტი ნებანი და ვნებების სიყვარული ამძიმებენ მას.

იტყოდა ნეტარი: თუკი ჩვენ ვინმესგან შეგვემთხვევა რაიმე ბოროტება, არა ღირს მწუხარებად. წუხილი გვმართებს იმაზე, რომ ძმას ევნო სულიერად. რა გვავნო ჩვენ ქვეყნიურმა ჭირმა, რომელიც შეგვემთხვია? პირიქით, უფრო გვარგო მან, როგორც ამას თვით უფალი გვეუბნება: „გიხაროდენ და მხიარულ იყვენით, რამეთუ სასყიდელი თქვენი დიდ არს ცათა შინა". ხოლო ჩვენ იმას კი არ ვწუხვართ, რისთვის ევნო უფალი ჩვენი იესო ქრისტე, არამედ ბოროტი გულის სიტყვებისათვის, რის გამოც სამართლიანად დავისჯებით.

რადგანაც ერთი სხეულის ასოებად გაგვაჩინა ყველანი ღმერთმა, რომლის მეთაურია თავად ქრისტე ღმერთი. როგორცა თქვა მოციქულმა: „ყოველნი ასონი გვამისანი, ყოველნი იგი ერთ გვამ არიან და თავ ყოველთასა არს ქრისტე" (ეფ. 1, 22).

როცა ძმა გვაწუხებს, იმას ჰგავს, უძლურმა ხელმა ან თვალმა რომ შეგვაწუხოს, ამისათვის რომ არ ვიკვეთავთ ხელებს, არც თვალებს ვითხრით, როცა ისინი ტკივილებს გვგვრიან, არამედ გამოვისახავთ პატიოსან ჯვარს მასზე და ვევედრებით ღმერთს, რათა განგვკურნოს და თან წამალსაც ვხმარობთ, რათა მტკივანი ასო განვიკურნოთ.

ამრიგად, როგორც ვლოცულობთ თვალისა და ხელისათვის, რათა განიკურნოს, ასეცე უნდა ვილოცოთ ძმისთვისაც. ჩვენ კი ასე როდი ვიქმთ, არამედ ვისწრაფვით ჩვენთვის ახლობელს ბოროტებით გადავუხადოთ.

და იტყოდა ნეტარი მამა: ვისაც აქვს სიყვარული, ანუ მოწყალება, უპირველეს ყოვლისა თავის თავს ახარებს და არგებს, შემდეგ კი მოყვასს. ასევეა უკეთურება: იგი პირველად მის მფლობელს ვნებს. თუ ბოროტებას სურს მოყვასის ვნება, წარმავალი საფასის მიტაცება ან თუნდაც მის გვამს რაიმე ავნოს, ასეთი მთლიანად კარგავს საუკუნო ცხოვრებას, თუ ჯეროვნად არ შეინანებს. ამიტომაც ამბობენ მამანი: „ყოველივე რომელი ვერ ავნებს სულსა, არა სავნებელ არს იგი კაცთა".

განაგრძო ნეტარმა მამამ: ერთმა ძმამ მკითხა: მამაო, მრავალია მცნებები იმდენად, რომ მათი სიმრავლით დაბნელდება კაცის გონება, რომელი დაიცავს და რომელი არა, ძნელია გასარჩევად. ეგებ ყველა მცნებათა დაცვაა საჭირო, მაგრამ ამის ქმნა ადამიანს ვერ ძალუძს? მე ვუპასუხე მას: ეს შენ ნუ გადარდებს, მხოლოდ დაიმახსოვრე, რომ თუ გულებიდან ამოვიგდებთ ვნებების სიყვარულსა და ხორციელ საქმეებს, მაშინვე ადვილდება მცნებათა შესრულება, რადგანაც უფლის მცნებანი კი არაა მძიმე, არამედ ჩვენი ნება არ გვინდა მივმართოთ იმათ მიმართ და ამით ვამძიმებთ მას. როცა ვაიძულებთ თავს ღვთის სათნო საქმეთა კეთებას, ღვთის მადლით ყოველივე ადვილი ხდება. ჩვენი უფლისაკენ მიქცევა, მოიზიდავს ჩვენზე ღვთის შეწევნას. და როგორც წმინდა ანტონი გვასწავლის, სათნოებები ჩვენს ნებაზეა დამოკიდებული. ამისათვის არ დაგჭირდება სასუფევლისათვის შორ გზაზე წასვლა, ან ზღვის გადალახვა, არამედ ჩვენშია იგი, თუკი ჩვენ მოვისურვებთ მის მოპოვებას. და მართლაც უადვილესი არ არის გვიყვარდეს ჩვენი ძმები და ჩვენც მათ მიერ ვიყვარებოდეთ? ან რა შრომა უნდა მტერთათვის ლოცვას და არა ძვირის ხსენებას მოციქულთა მსგავსად, რომლებიც ხარობდნენ, როცა უფლის სახელისათვის იგინებოდნენ, იდევნებოდნენ და ყოველგვარ შეურაცხყოფას ღებულობდნენ. ასევე მეტად სასურველია ქრისტესთვის სხვა სახის მსხურებანიც, მაგრამ ჩვენი ნება და ბოროტი გულისსიტყვანი და გვიმძიმებენ მათ.

როგორც ოსტატი, რომელიც ცოდნას გადასცემს თავის შეგირდს, იხილავს რა, რომ შეგირდი კეთილად ეუფლება ხელობას, ტოვებს თავის სამუშაოსთან მარტოს და არ საჭიროებს მის გვერდით ჯდომას. მხოლოდ დრო და დრო მიაკითხავს მას. რომ არ შეეშალოს რაიმე, ან არ გაზარმაცდეს.

ასევეა დემონებიც, თუ დაინახეს, რომ სული ისმენს იმათსას და იმათ ბოროტ განზრახვებს ადვილად იღებს, მას ასწავლიან ეშმაკის ხელოვნებას და უკვე საჭიროდ აღარ თვლიან მის გვერდით ყოფნას, რადგან იციან, რომ საკუთარი თავიდან ბრძოლა საკმარისი აქვს, მხოლოდ დრო და დრო მივლენ, რომ არ მოდუნდნენ და შეახსენებენ თავს, შემდეგ კი განერიდებიან. სწორედ ეს ბოროტებისადმი მიდრეკილებაა ჩვენი დამაბრკოლებელი, რადგანაც არ გაგვაჩნია ბოროტ გულისსიტყვასთან და ვნებებთან ბრძოლის უნარი და რომ გვქონოდა სიყვარული ღვთის მცნებებისა, გაგვიადვილდებოდა მათი შესრულება.

ერთხელ, გვამცნებს წმიდა მამა, მივდიოდი მე, ერთი ძმა და რამოდემინე ერისკაცი და მივედით იმ ადგილას, სადაც იყო საბაჟო. ერისკაცებმა გადაიხადეს ბაჟი ჩვეულებისამებრ, ულაპარაკოდ. ხოლო როცა ჯერი ჩვენზე მოდგა, ძმამ, რომელიც ჩემთან იყო, იწყო წინააღმდეგობა გადასახადის გამო და ეუბნებოდა: რატომ იკადრეთ და მონაზონს როგორ ახდევინებთ ბაჟსო? როცა ეს ამბავი გავიგე, ვუთხარი: რას აკეთებ, ძმაო, როგორ ეუბნები, რომ პატივი მეცით, როგორც წმინდანს. განა არ ჯობდა იმათ ეხილათ სიმდაბლე და მორჩილება შენი, ვიდრე ამის გამო შერცხვენა? ჯობს, როგორც მშვიდმა და მორჩილმა მოწაფემ თავმდაბლად გადაუხადო განწესებული და წახვიდე შენს გზაზე.

სხვა დროს წმიდა ქალაქში ყოფნისას ვიღაც ქრისტეს მოყვარეთაგანმა მთხოვა: ჩემსა და ძმას შორის უსიამოვნება ჩამოვარდა. ძმას არ სურს შერიგება ჩემთან და ამისთვის გევედრები, რათა ურხრა კეთილი სიტყვა შესარიგებლად. მე ხალისით დავთანხმდი და მოვიხმე ის. და როცა მოვიდა, მოვუწოდე მას სიყვარულისა და მშვიდობისაკენ, მაგრამ მან დანანებით მითხრა: პირჯვარით შევფიცე, რომ აღარ შევურიგდები და ფიცს ვერ გავტეხავო. მაშინ გაღიმებულმა ვუთხარი: შენს ფიცს ასეთი აზრი აქვს: ვფიცავ პატიოსან ჯვარს შენსას ქრისტე, რომ არ შევასრულებს შენს მცნებებს, არამედ ვიზამ ეშმაკის ნებას. იცოდე, რომ არათუ მოვალენი ვართ აღვასრულოთ ბოროტი დაფიცება, არამედ მისთვის გვმართებს სინანული და მწუხარება. როგორც ამაზე ბრძანებს დიდი ბასილი: ჰეროდეს რომ შეენანა და არ შეესრულებინა ფიცი, არ ჩაიდენდა უდიდეს ცოდვას და უფლის წინამორბედს თავს არ მოკვეთავდა. ბოლოს ეს მაგალითი მოვუყვანე წმიდა ბასილის სიტყვიდან: როცა უფალი ბანდა ფეხს მოციქულებს, პეტრე წინაღუდგა, ხოლო შემდეგ დაუთმო უფალს. ასე მოიდრიკა მისი გონება და შეიძინა სიყვარული ძმისა.

და განაგრძო საუბარი ნეტარმა მამამ: ერთხელ მკითხეს, როგორ დავთრგუნო გულისწყრომა და მე ვუპასუხე: გულისწყრომის დაძლევის დასაწყისი არის რაიმეს თქმისაგან თავის შეკავება. ამის მაგალითი ჩვენ მოგვცა მამა მოსემ, როცა მამებმა მოინდომეს მისი გამოცდა და თქვეს მის გასაგონად: რისთვის შემოდის ეს შავკანიანი ჩვენს შეკრებაზე? მოსე სდუმდა. შეკრების შემდეგ ჰკითხეს მას, ხომ არ შეძრწუნდიო? მოსემ უპასუხა, რომ შეძრწუნდა, მაგრამ არაფერი თქვა, დაითმინა. ხოლო, როცა ის სრულყოფილი გახდა, ხელმეორედ გამოსცადეს. ეს მოხდა მაშინ, როცა შეუძახეს: გადი საკურთხეველიდან შენ შავკანიანო ეთიოპო. გარეთ გამოსული მოსე ასე ეუბნებოდა თავის თავს: ტყავო, ნაცრისფერო, შავო, კეთილად გიყვეს, როცა კაცი არა ხარ, რად მიხვალ ადამიანებთან? ახლა ის არათუ გაჩუმდა დაცინვაზე, არამედ არც კი შეძრწუნებულა და გაკიცხა კიდეც თავი. შეძრწუნება და დადუმება ახასიათებთ ახლად დამწყებთ და არა სრულყოფილთ. თუმცა ესეც დიდი სათნოებაა. შეძრწუნების გარეშე გულის შეუძრველად დაცვა კი არის სრულყოფილთა საქმე. ხოლო ჩვენ - გვასწავლის წმიდა მამა - უძლურთა საქმესაც არ ვაკეთებთ, არც ვცდილობთ ამ საქმის დაწყებას და არც ვუჩვენებთ უფალს ამის მიმართ გულმოდგინებას. სურვილსაც კი არ ვამჟღავნებთ, რომ საწყისი დავუდოთ ამ სათნოებას შრომით და ამით მოვიზიდოთ ღვთის მადლი ჩვენს დასახმარებლად. ან, თუკი ვავლენთ ამის სურვილს, იგი იმდენად სუსტია, რომ ვერ ვღებულობთ სიკეთეს ღვთისაგან.