„ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას"

მლოცველი მეზვერის მცირედმეტყველება, ფარისევლის მრავალსიტყვაობისაგან განსხვავებით, ამ მონანიე ცოდვილის რწმენით გაჯერებულ გულმოდგინებაზე ღაღადებს. „ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას" - ლოცვის ეს გულისშემძვრელი სიტყვები ძლიერ ჰგავს იესოს ლოცვას: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე ცოდვილი" - ლოცვას, რომელსაც სასწაულების მოხდენა ძალუძს, რომელიც ღვთისაგან მიტევების ღირსად გვხდის, და რომლის მეოხებითაც დაუმსახურებელ განმართლებას ვიღებთ ზეციერი მსაჯულისგან.

„ღმერთო, მილხინე ცოდვილბა ამას" - ამ სიტყვებში იდუმალი გულმოდგინებითა და მონდომებით არის ჩაწნეხილი ცოდვილის ვედრება და ღაღადისი ყოვლადმოწყალე ზეციერი მამისადმი: ვაღიარებ შენ წინაშე მდგომი, ზეციერო მამაო, რომ ჩემი უსჯულოება ყოველივეს და ყველას აღემატება; სისხლის ცრემლებით ვიღებავ ცოდვათა უფსკრულით დაღალულ ჩემს გულს, რადგან განგარისხე; მაგრამ ჩემს ამ ცოდვათა გამო უფრო ვგლოვობ და ვცდილობ, მჯიღით ჩავწიხლო, ჩავტკეპნო, ჩავქოლო უსჯულოების მბადი ჩემი ყოველი სურვილი. სხვას არაფერს გთხოვ - მხოლოდ მილხინე მე ცოდვილსა ამას, მიწყალე, და შემიწყალე მე, ცოდვილი, მომეცი მიტევება ცოდვათა ჩემთა და მომანიჭე მადლი და ძალა იმისათვის, რომ სინანული არ დავიცხრო, რადგან მხოლოდ ასე შეიძლება ჩემი გადარჩენა და ხსნა. მე ვარ, უფალო, მხოლოდ მე ვარ უდიდესი ცოდვილი ამქვეყნად, ამიტომაც შეგთხოვ ჩემთვის ამ მიტევებას.

დიახ, ეს არის ლოცვაში ღაღადისით ჩატეული ერთადერთი სათხოვარი ჭეშმარიტად მონანიე ცოდვილისა. გულის სიღრმიდან ამოთქმული ეს სათხოვარი მეზვერის მოკლე ლოცვით არის გაცხადებული. „ან რათ უნდა ღმერთს სიტყვანი შენნი, ძმაო?" - მოგვმართავს წმიდა ეპისკოპოსი გაბრიელი და განაგრძობს: „ღმერთი ხედავს შენს გულს, იგი ხედავს, რა გრძნობით მიდიხარ შენ ეკლესიაში. სთქვი შენცა, ძმაო, სიღრმითგან გულისა შენისა: ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას და ღმერთი, მიმხედველი გულისა შენისა სიმდაბლისა და გრძნობისა - გილხენს და გაცხოვნებს შენ!".

ამიტომაც მიიღო შენდობა ღვთისგან მეზვერემ. მან მიიღო ის, რასაც ითხოვდა. მისი ლოცვა საკმევლის ნაკმევივით აღვიდა ზეცად, როგორც წმიდა დავით წინასწარმეტყველი ბრძანებს: „წარემართენ ლოცვაჲ ჩემი ვითარცა საკუმეველი შენ წინაშე" (ფსალმ. 140,2): ფარისევლის ლოცვა კი კვამლივით გაიფანტა ჰაერში: „ცოდვილნი წარწყმდენ, ხოლო მტერნი უფლისანი დიდებასა ოდენ მათსა და ამაღლებასა მოაკლდენ და ვითარცა კუამლი განქარდენ" (ფსალმ. 36,20).

უფლისმიერი განმართლება

იგავის დასასრულ ასეა ნათქვამი: „გეტყჳ თქუენ: გარდამოვიდა ესე განმართლებული სახედ თჳსსა, ვიდრე ფარისეველი იგი" (ლუკა 18,14), ესე იგი, მეზვერე უფრო გამართლებული გავიდა ტაძრიდან, ვიდრე ფარისეველი. მაგრამ ამ მუხლის კომენტირებისას გვაფრთხილებენ, რომ უფლის ეს სიტყვები არ უნდა ამოვიკითხოთ შედარება-შეპირისპირების გააზრებით და არ უნდა მივიჩნიოთ ისე, თითქოს მეზვერე ფარისეველთან შედარებით გავიდა უფრო განმართლებული ტაძრიდან.

ღვთიურ განმართლებას არ აქვს ხარისხები! მეზვერე ფარისეველთან შედარებით კი არ განმართლდა, იმიტომ კი არ იყო მართალი, რომ ფარისეველი ტყუოდა, არამედ იგი განმართლდა ღვთის წინაშე მდგომი, თავისი სინანულითა და თავმდაბლობით განიწმინდა ცოდვათაგან და ღვთის წყალობაც ამიტომ გადავიდა მასზე!

ამ უფლისმიერი განმარტების გამო უწმიდესი და უნეტარესი ილია II საგანგებოდ გვიბრძანებს: „უფალმა თქვა, რომ მეზვერე ფარისეველზე გამართლებული გამოვიდა ტაძრიდან. ზოგიერთი ფიქრობს, თითქოს ფარისეველი ტაძრიდან დასჯილი გამოვიდა, მეზვერე კი გამართლებული. მაგრამ თუ სახარებას გულდასმით წავიკითხავთ, მივხვდებით რომ, ყოვლადმოწყალე ღმერთმა ისიც გაამართლა, ვისაც თავი მოჰქონდა, მაგრამ უფრო გამართლებული მეზვერე წავიდა; ანუ მადლი და წყალობა ორივეს მისცა, მაგრამ მეტი იმას, ვინც თავმდაბალი იყო. ესაა კანონი ღვთისა: იგი ამპარტავანთ შემუსრავს და მადლს თავმდაბალთ მისცემს".

ასე რომ, იგავის მსმენელი უფალ იესოსთან ერთად შეაფასებს ფარისევლისა და მეზვერის ლოცვას, მათი ლოცვის შედეგად გამოღებულ, ერთმანეთისაგან უკიდურესად განსხვავებულ ნაყოფს. უფლის ამ განმარტებიდან ჩანს, თუ რომელი ლოცვაა მისაღები ღვთისათვის და როგორი ლოცვით შეიძლება განმართლდეს ადამიანი უფლის წინაშე. „ფარისევლისა და მეზვერის" იგავით ჩვენ იმასაც გვასწავლის უფალი, რომ ღვთის წინაშე კაცი ლოცვით შეიძლება განმართლდეს და ლოცვითვე გამტყუნდეს, იმიტომ რომ ლოცვაში უნებურად მჟღავნდება სულისა და გულის ნამდვილი მდგომარეობა, ყოველი მიმოხრა.

რით გამართლდა მეზვერე? და რისთვის გამტყუნდა ფარისეველი? - იკითხავს წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსი, და უპასუხებს: იმით, რომ მეზვერემ თვითონ გაიმტყუნა თავი ღვთის წინაშე, ხოლო ფარისეველმა თვითონ გაიმართლა და აღიმაღლა თავი. ყოველ ლოცვას სულიწმიდა ისმენს და იგი მიანიჭებს განმართლებას ნამდვილ მონანიეს, იმას, ვინც ცოდვას მოიძაგებს და განშორდება სამუდამოდ. მაგრამ საკუთარი თავით კმაყოფილსა და გადიდგულებულს სულიწმიდა სჯის. ასე ხდება პირველი უკანასკნელი და უკანასკნელი კი პირველი, მხოლოდ ასე დამდაბლდება თვითამაღლებული და ამაღლდება თვითდამდაბლებული.

„რომელმან აღიმაღლოს თავი თჳსი..."

წმიდა ლუკას სახარების მე-18 თავის მე-14 მუხლში სათქმელს აგვირგვინებს უფლის შეგონება: „ყოველმან, რომელმან აღიმაღლოს თავი თჳსი, იგი დამდაბლდეს; და რომელმან დაიმდაბლოს თავი თჳსი, იგი ამაღლდეს".

ეს შეგონება წმიდა მათესა და წმიდა ლუკას სახარებაში რამდენჯერმე მეორდება. პირველად უფალი იესო ამ შეგონებას ცათა სასუფევლის დამკვიდრების პირობასთან დაკავშირებით მიაწვდის თავის მოწაფეებს (მათე 18,4). შემდეგ უფალი ფარისეველთა და ფარისევლობის საყოველთაო მხილების დროს მიმართავს მას (მათე 23,12). ამავე შეგონებას ვკითხულობთ მაშინაც, როცა პირველობის, ამქვეყნიური წარმატების მაძიებლებს ამხელს ჩვენი უფალი (ლუკა 14,11). დაბოლოს, უფლის ეს დიდებული სიტყვები „ფარისევლისა და მეზვერის" იგავის დამაგვირგვინებელ შეგონებად წარმოდგება წმიდა ლუკას სახარების მე-18 თავში.

უფლის ამ შეგონებიდან - „რომელმან აღიმალღლოს თავი თჳსი, იგი დამდაბლეს; და რომელმან დაიმდაბლოს თავი თჳსი, იგი ამაღლდეს" - ბუნებრივად ამოიზრდება, ერთი მხრივ, საკითხი ამპარტავნებისა, რომელიც „ყველა ერესის დედაა" (წმიდა ეპისკოპოსი პლატონი) და, მეორე მხრივ, საკითხი თავმდაბლობისა, რომელიც სინანულის ტკბილ ნაყოფს გამოიღებს. ეს სახარებისეული შეგონება არის კატეგორიული უარყოფა ამპარტავნებისა და ჭეშმარიტი ქება, აღიარება მორჩილებისა, თავმდაბლობისა.

„ფარისევლისა და მეზვერის" იგავთან ერთად, წმიდა სახარების ეს აფორიზმი ამპარტავნებისა და თავმდაბლობის მიზეზებსაც აცნაურებს და ნაყოფსაც. მეზვერის სინანულის ლოცვა და ფარისევლის არაფრის მომტანი ლოცვა თვალსაჩინოდ ადასტურებს თავმდაბლობასა და მორჩილებას - როგორც უმაღლეს, უზენაეს სათნოებას, და ასევე თვალსაჩინოდ განაგდებს ამპარტავნებას - როგორც სულის წარწყმედის ძირისძირს. ნეტარი ავგუსტინე ბრძანებს: „ფარისევლის სახით ტაძრიდან გადის ამპარტავნება - ღვთის მიერ დაგმობილი და მსჯავრდადებული, ხოლო ტაძრიდან გამოსული მეზვერით თვით თავმდაძლობა წარდგება ღვთის წირშე განმართლებული".

ყოველმა მართლმადიდებელმა იცის, რომ შვიდ მომაკვდინებელ ცოდვათა ნუსხაში პირველი ამპარტავნებაა. ამ ცოდვათა საკურნებელ შვიდ სათნოებას კი სიმდაბლე, თავმდაბლობა უდგას თავში. ამ ურთიერთგამომრიცხავ წყვილში სათნოება მხოლოდ ერთ-ერთი მხარე კი არ არის, არამედ გაცილებით მეტია - იგი უებარი და ერთადერთი წამალია ამპარტავნებისა! ჩვენ კი ხშირად გვავიწყდება ამ წამლის არსებობა. ამპარტავნებით შეპყრობილნი სად აღარ ვეძებთ თავის დასაღწევ საშუალებებს ამ მომაკვდინებელი სენისაგან. შემაშფოთებლად გრძელია ნუსხა ამპარტავნებით შობილი სნეულებებისა: თვითნებობა, გონებისთვალის სიბრმავე, თავმოყვარეობა, პატივმოყვარეობა, სიჯიუტე, ზიზღი და განკითხვა მოყვასისა, ცილისწამება, შური, ბოროტისმოყვარეობა, ფარისევლობა, თვალთმაქცობა, უმადურობა ღვთისა და კაცისადმი, დაუმორჩილებლობა, ურჩობა უზენაესისადმიც და უფროსთა მიმართაც.

ყველა ამ სნეულებას უპირველესად ისევ თვით სნეულისათვის მოაქვს დიდი ვნება, და უკვე შემდეგ - მის გვერდით მყოფთათვისაც. ამპარტავნების ნამდვილი ბუნებისა და მისგან მომდინარე ვნებათა წარმოჩენის მიზნით, საგულისხმოდ დაგვისვამს შეკითხვებს ასტრახანისა და კავკასიის არქიესპისკოპოსი სილიბისტრო (სილვესტერი) თავის შესანიშნავ წიგნში „სახარების იგავთა განმარტება": „სად არის თვითგანდიდება, გულის დიდი მღელვარებანი, შური და მრისხანება? - ამპარტავნებაში! სად არის მზაკვრობა და ღალატი მოყვასისა? - ამპარტავნებაში! სად არის პირმოთნეობა, თვალთმაქცობა? - ისევ და ისევ ამპარტავნებაში! დაუკვირდი, ქრისტიანო ძმაო და დაო ჩემო!" - გვეუბნება არქიმანდრიტი, - „რაოდენ უბედურია ამპარტავნების შხამშენასვამი კაცი და რაოდენ დიდია მისი დაცემა!"

მაინც როდის ვამპარტავნობთ? როდის იწყებს ამპარტავნება თავისი ფესვების გადგმას ჩვენს გულებში? როდის და - მაშინ, როცა ყველა ქცევაში, სიტყვაში, განზრახვაში, ფიქრში მხოლოდ პატივს, ქებას და აღიარებას ვეძებთ, ესე იგი, როცა გადაჭარბებული თავმოყვარეობისა და პატივმოყვარეობის ცეცხლში ვეხვევით. მაგრამ ამპარტავნება განსაკუთრებით მაშინ მოგვეძალება ხოლმე, როცა თავი უცოდველი და სრულყოფილი გვგონია! ასეთი თამოყვარეობიდან იბადება ამპარტავნება, ამპარტავნებიდან კი, წმიდა იოანე ოქროპირის ხატოვანი სიტყვისა არ იყოს, შადრევანივით ამოჩქებს ყველა ის ცოდვა, რომლებიც ახლახან ჩამოვთვალეთ.

ეპისკოპოს მიხეილის თქმით, „ჩვეულებრივ, ყოველდღიურ ყოფაშიც კი დამღუპველია და სამარცხვინო ამპარტავნება, და ეს მით უფრო უნდა ითქვას ადამიანის სულიერ-ზნეობრივ საუფლოზე, სადაც უმთავრესი კანონია სიყვარული მოყვასისადმი. ამ სიყვარულს ყველაზე მეტად სწორედ ამპარტავნება ემტერება და ებრძვის. ამ ბრძოლაში ცოდვით დაუძლურებული ადამიანი ხშირად მარცხდება და სიყვარულსაც განეშორება, სიყვარულისაგან განშორებული კი მთლიანად კარგავს ღვთის წყალობას და ზეციური სასუფევლის კარიც მისთვის სამუდამოდ იკეტება".

წმიდა წერილში ამ მიზეზით გაისმის ხშირად გამაფრთხილებელი სიტყვები: „კაცთა შორის მაღალი - საძაველ არს წინაშე ღმრთისა" - ამას უფალი იესო ფარისევლობის სენით შეპყრობილთ ეუბნება (ლუკა 16,15). „ხოლო აღვმაღლდი რაჲ, დავმდაბლდი" - ამ აღსარების მოწმენი ვართ „ფსალმუნნის" წიგნში (87,15). სოლომონ ბრძენი თავისი იგავების წიგნში იმავეს ამბობს: „ყველა გულზვიადი სიბილწეა უფლის წინაშე" (16,5). ზირაქი კი ასე გვაფრთხილებს: „უფლისათვისაც და ადამიანისთვისაც საძულველია ამპარტავნება, უსამართლობა კი დანაშაულია ორივეს წინაშე" (10,7).

ჩვენი უფალი „ფარისევლისა და მეზვერის" იგავის დამაგვირგვინებელი შეგონებით ყოველი ცოდვილისათვის ზრუნავს და თითოეულ ჩვენგანს აფრთხილებს: ნუ დაეცემი, არამედ დამდაბლდი; ნუ ამაღლდები, არამედ გაიზარდე და აღორძინდი!

იმდენად საზარელია გავლენა და შედეგი ამპარტავნებისა, რომ იგი ყველანაირ სათნოებას აკნინებს და ამცრობს ღვთის თვალში - ლოცვა იქნება ეს, მარხვა, თუ სხვა სულიერი და ხორციელი მოწყალებანი. აი, რას ამბობს წმიდა იოანე ოქროპირი: „ამპარტავნებასთან შეუღლებულ სათნოებას მუდამ გადაამეტებს ცოდვასთან დაწინდული თავმდაბლობა, რადგან ამპარტავნება სათნოებას ამცირებს, თავმდაბლობა კი ცოდვის სიმძიმეს აღემატება და ცოდვის მძლეველია".

რა ელის იმას, ვინც ვერ დაიხსნის თავს ამ მომაკვდინებელი სენისაგან, ვინც ამპარტავნების კლანჭებს ვერ გამოჰგლეჯს საკუთარ სულს? ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელის თქმით, ამპარტავნების საბოლოო შედეგი ღვთის უარყოფაა, რადგან ის, ვინც თავის სრულყოფილებას აღიარებს და თან ამას მიაწერს არა ღმერთს, არამედ საკუთარ თავს, ხომ ცხადია, რომ ამით უარყოფს ღმერთს და მის წინააღმდეგ მოქმედებს! ამპარტავნებას ამიტომაც მოჰყვება ხოლმე მუდამ „დაღუპვა და აღრეულობა" - ასე აფრთხილებს ტობითი თავის შვილს, ტობიას. (4,13). წმიდა ესაია წინასწარმეტყველი ამპარტავნებით პყრობილსა და თავბრუდახვეულს მთელი დაუნდობლობით უხატავს მისი აღსასრულის შემაძრწუნებელ სურათს: „შავეთში, ჯოჯოხეთში შთაინთქა შენი დიდება, შენი ქნარების ხმა, ქვეშ მატლი გიგია და ზედ ჭიაღუა გახურავს" (14,11).

„რომელმან დაიმდაბლოს თავი თჳსი..."

მაგრამ, მადლობა უფალს, ცოდვილის გზა მხოლოდ მანამდე მიემარდება ჯოჯოხეთისაკენ, სანამ იგი თავისი ნებით არ დაიშლის და არ მოერიდება ცოდვას, მანამდეა იგი ცოდვის მუშაკი, სანამ არ მოიძაგებს ამ ცოდვას, არ უარყოფს ამპარტავნებას; და როდესაც მეზვერის სინანულსა და თამდაბლობას აირჩევს, იგი, ცოდვის მუშაკი, ღვთის მსახურად იქცევა. აი, მაშინ კი, ეს ღვთის მსახური ნამდვილ ქრისტიანულ საქმეს ჰკიდებს ხელს და თავისი ნებით ებმება სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლაში ამპარტავნების წინააღმდეგ. ქრისტიანობის ყველაზე ბასრი იარაღი ამ ბრძოლაში თავმდაბლობაა, თავმდაბლურად აღვლენილი სინანულის ლოცვაა, რადგან „თავმდაბლობა ცოდვის სიმძიმეს აღემატება და ცოდვის მძლეველია".

კიდევ ერთი დიდი საქმე აქვს ქრისტიანს. - მას არასოდეს უნდა დაავიწყდეს ღვთის წყალობა, - გვასწავლიან წმიდა მამები. ვისაც არ ახსოვს ღვთის წყალობა, იგი შლეგივით იქცევა და ქრისტიანობისა არა აცხია რა. ლოცვა-ვედრებასთან ერთად, მარხვაცა და მოწყალების გაღებაც ქრისტიანმა ღვთის წყალობის მისაღებად უნდა წარმართოს, რადგან ჩვენი განმართლებაც, ცოდვათაგან დახსნაც და დასაღუპავად განწირული სულის გადარჩენაც მხოლოდ ღვთის წყალობით შეიძლება აღსრულდეს. ვთქვათ და, მოგვცა ღმერთმა წყალობა, ყოვლადმოწყალე უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ მოგვანიჭა იგი. მაშინ ქრისტიანის საქმე ღვთისადმი მადლის შეწირვა და ღვთის დიდება ხდება. თუკი რაიმე სიკეთე გამოვა ჩვენი ხელიდან, თავმდაბლურად უნდა ვაღიაროთ, რომ ესეც ღვთის წყალობით შევძელით, მხოლოდ ამ წყალობით გამოღებული ნაყოფია ეს ვითომდა ჩვენი სიკეთე.

ყოველივე ამის გამო მარადის უნდა ვმადლობდეთ უფალს, ოღონდ არა ფარისევლის მსგავსად, არა ამპარტავნებით, არა დაყვედრებითა და თავმომწონებით, არამედ მეზვერის მსგავსად - თავმდაბლობით, სინანულით. გულის შემუსვრილობითა და მორჩილებით ყველანაირი განსაცდელიც უფლისაგან ასე უნდა მივიღოთ. აი, რას გვირჩევს წმიდა იოანე ოქროპირი ერთ-ერთ თავის ქადაგებაში თავმდაბლობის გამო: „სიღარიბეში ვართ - ვმადლობდეთ, სნეულებაში ვართ - ვმადლობდეთ, გაჭირვებაში ვართ - ვმადლობდეთ, ბოროტი გვესხმის თავს - ვმადლობდეთ, რადგან მხოლოდ მადლიერება გვაახლოვებს ღმერთთან".

თავმდაბლობის არაერთი დიდებული მაგალითია წმიდა წერილში: „არა ღირს ვარ მე რაჲთა განვჰჴსნნე საბელნი ჴამლთა მისთანი" („მე იმის ღირსიც არ ვარ, რომ შევუხსნა მას ხამლის საკვრელი" - იოანე 1,27) - ამას წმიდა იოანე ნათლისმცემელი აღიარებს უფალი იესო ქრისტეს გამო. „მე ვარ ნარჩევი მოციქულთაჲ, რომელი არა ღირს ვარ წოდებად მოციქულად" (უმცროსი და უღირსი ვარო მოციქულთა შორის) - ამას კი მოციქულთა თავი, წმიდა პავლე ამბობს (I კორ. 15,9).

„როგორ უნდა ემართლებოდეს ადამიანი ღმერთს?.. მართალიც რომ ვიყო, არ შევეპასუხები, მხოლოდ შევევედრები ჩემს მსაჯულს... თუ დამნაშავე ვარ - ვაიმე ჩემს თავს! თუ მართალი ვარ, თავს ვერ ვწევ მაღლა, რადგან სავსე ვარ სირცხვილით" - ამ სიტყვებს მართალი იობი წარმოთქვმს (9,2; 9,15;10,15). მიუხედავად წარმოუდგენელი ტანჯვისა და მწუხარებისა, მძიმე სნეულებით გამოწვეული აუტანელი ტკივილებისა, იობს ერთხელაც არ შეუცოდავს თავისი ბაგეებით უფალი ღმერთის წინაშე, ერთხელაც არ ამოსვლია პირიდან ღვთის საგმობი სიტყვები. მას ხომ სწორედ თავისი მოთმინების, მორჩილების, თავმდაბლობისა და მადლიერების გამო ეწოდა - „მართალი", და საბოლოოდ მიიღო კიდეც ღვთისაგან განმართლება. წმიდა დავით მეფსალმუნეც გვიზიარებს თავის კეთილ, ბრძნულ გამოცდილებას და ამბობს: „არამედ დავიმდაბლე თავი ჩემი, ხოლო აღვიმაღლე სული ჩემი" (ფსალმ. 130,2).

არანაკლებია წმიდა მამათაგან აღვლენილი ქება და ხოტბა თავმდაბლობისა, მოვუსმინოთ მათ:

არაფერი ისე სწრაფად არ მიანიჭებს მონანიე ცოდვილს ზეციერი მამის წყალობასა და მადლმოსილ შეწევნას, როგორც თავმდაბლობა.

თავმდაბლობის გარეშე მარხვა არ ესათნოება ღმერთს.

თავმდაბლობის გარეშე ლოცვა კაენისაგან შეწირულ მსხვერპლს ემსგავსება.

რაც გვალვიანი მიწისათვის წვიმაა და გემისათვის - ღუზა, ის არის თავმდაბლობა კაცის სულისათვის, მით უფრო - ცოდვილი სულისთვის.

თავმდაბლობა ის ფარია, რომელიც მაცდურის ისრებისაგან იცავს კაცის სულს.

თავმდაბლობა სამოთხის კარის გასაღებიცაა. იგი სამოთხეში ჩარგული სიცოცხლის ის ხეც არის, რომელიც უკვდავების ნაყოფს აწვდის ღვთის მორჩილსა და მადლიერს.

მაგრამ პირველმა ადამიანმა ამ ხისაკენ ამპარტავნების დამანგრეველი ხელი გაიწოდა. ასე დავკარგეთ სამოთხეც, უკვდავებაც და პირველქმნილი სიწმინდე სულისა! ნურასოდეს დავივიწყებთ და მუდამ გვახსოვდეს ის, რაც ამ უკვდავების ნაყოფის ნაცვლად შეგვრჩა ხელთ: მის წილ იბარტყა ურჩობამ, უმადურობამ, შურმა, სიძულვილმა, ბოროტებამ. საბოლოოდ კი სიკვდილი მოვიმკეთ, სულწარწყმედილნი დავრჩით და სასოწარკვეთილებმა შევღაღადეთ ღმერთს: როგორ, როგორ დავიბრუნოთ პირველქმნილი სული და უკვდავება?

ტკბილადმხედმა და ყოვლადმოწყალე ღმერთმა ისმინა ჩვენი და თავისი მხოლოდშობილი ძე გამოგვიგზავნა. განხორციელებულმა ძე ღვთისამ, ჩვენმა უფალმა, იესო ქრისტემ, გაგვახსენა ის, რაც დიდი ხნის წინათ დაგვიწყა სამოთხის პირველმა მკვიდრმა:

„ნეტარ იყვნენ გლახაკნი სულითა, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათაჲ";

„ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი გულითა, რამეთუ იგინი ნუგეშინისცემულ იქმნენ";

„ნეტარ იყვნენ მშჳდნი, რამეთუ მათ დაიმკჳდრონ ქუეყანაჲ" (მათე 5, 3-5).

როგორც მიუთითებენ, შემთხვევით არ იწყება „ცხრა ნეტარება" სწორედ სულით გლახაკთა ნეტარებით. წმიდა მართლმადიდებელი ეკლესიის კატეხიზმო გვასწავლის, რომ „გლახაკი სულითა" - არის თავმდაბალი ადამიანი, რომელსაც შეგნებული აქვს თავისი სულიერი უღირსება, თავისი სულიერი სიგლახაკე ღვთის წინაშე. მას შეგნებული აქვს ისიც, რომ არაფრის ქმნა არ შეუძლია ღვთის შქწევნის გარეშე. სწორედ სიმდაბლით იწყება ჭეშმარიტი ქრისტიანის სულიერი ცხოვრება, ეს არის მისი პირველი სათნოება, რადგან მხოლოდ საკუთარი სულიერი სიგლახაკის შეგრძნება აიძულებს კაცს, ეძიოს ღვთის შემწეობა და არ ჰქონდეს სასოება მარტო თავისი თავისა. როგორც ამპარტავნებაა დასაწყისი ცოდვისა, ისე სიმდაბლეა დასაწყისი ცხონებისა: „დავმდაბლდი და მაცხოვნა მე" (ფსალმ. 114, 16) - წმიდა დავით მეფსალმუნის ცხონების გზაც ეს არის.

პირველი ნეტარების ნიმუშად კატეხიზმოში მეზვერის ლოცვაა დასახელებული და ნათქვამია, რომ „ეს არის ლოცვა ყველა მდაბალთა და გლახაკთა სულითა" ასეთ კაცს შეგნებული აქვს, რომ ჩვენში ნდომასაც და ქმედებასაც სათნოებისათვის ღმერთი იწვევს თავისი კეთილნებელობით (ფილიპელთა მიმართ 2, 13). ყოვლისმხედი ღმერთი თავის კეთილ მზერას მხოლოდ სულით გლახაკებს მიაპყრობს და ცათა სასუფეველსაც მათ აღუთქვამს.

„ფარისევლისა და მეზვერის" იგავში მლოცველი მეზვერე თავმდაბლობასთან ერთად ღრმა სინანულითაც აღავლენს თავის ლოცვას. სიმდაბლის შეგნებას აუცილებლად მოსდევს გლოვა და ტირილი საკუთარ ცოდვათა გამო. რაკი ქრისტიანი თავის სულიერ სიღატაკესა და უძლურებას განიცდის და შეიგნებს, უეჭველად იწყებს გლოვას, იგი ღმერთს ცოდვათა მიტევებასა და შეწევნას სთხოვს. ამის მაგალითებია წმიდა მეფე დავით წინასწარმეტყველის სინანულის ლოცვა (50-ე ფსალმუნი), წმიდა მოციქულ პეტრეს ტირილი ქრისტეს უარყოფის გამო და სხვა მრავალი. სულით გლახაკთა ნეტარებას ამიტომაც მოსდევს გულით მგლოვარეთა ნეტარება: „ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი გულითა, რამეთუ ისინი ნუგეშინისცემულ იქმნნენ".

მონანიე ცოდვილის სული სრულ ნუგეშისცემას მომავალ ცხოვრებაში იგემებს. თუმცა მანამდე ღმერთი მას სულის სიმშვიდესაც მიანიჭებს, და მესამე ნეტარებაშიც ამიტომ ვკითხულობთ: „ნეტარ იყვნენ მშჳდნი, რამეთუ მათ დაიმკჳდრონ ქუეყანაჲ". სულის სიმშვიდე გულის უბოროტობას შობს. მშვიდი კაცი მოთმინებით იტანს ყოველივეს და უდრტვინველად იღებს ყველანიარ შეურაცხყოფას. მაგრამ, როგორც კატეხიზმო გვასწავლის, ეს არ ნიშნავს ხასიათის სისუსტეს. ამგვარი მოთმინებითა და სიმშვიდით, ურისხველობითა და სიყვარულით ადამიანი საკუთარსაც ეძიებს და ყოველივეს ძიებაშიცაა. მესამე ნეტარებაში უფალი ამათ მსგავსთ ქვეყნის დამკვიდრებას აღუთქვამს. ეს დამკვიდრებაც მომავალ ცხოვრებაში აღსრულდება, როდესაც ახალი ცა და ახალი ქვეყანა იქნება.

ღირსება ქრისტიანისა

„ფარისევლისა და მეზვერის" იგავის უფლისმიერი სათქმელი, როგორც დავრწმუნდით, თავმდაბლობის სათნოებას ასაჩინოებს. მლოცველი მეზვერე სწორედ თავისი თავმდაბლობით ამაღლდა ღვთის წინაშე, ეს ცოდვილი საკუთარი უღირსების აღიარებით შეუდგა ზეციური სასუფევლისაკენ აღმყვანებელ გზას. მეზვერეობა, ფარისევლობისაგან განსხვავებით, ამიტომაც განიხილება ამ იგავში, ვითარცა ცოდვილის განმართლების ყველაზე ღირსეული გზა. ყოველივე ამას კი ბუნებრივად მივყავართ ქრისტიანის ღირსებამდე.

თავმდაბლობა ქრისტიანის ღირსების უმშვენიერესი სამკაულია. ქრისტიანი საკუთარი ღირსების დაცვას თავმდაბლობის გარეშე ვერ შეძლებს. მაგრამ რა არის ქრისტიანისათვის ღირსება? რომელი საზომით იზომება ღირსება ქრისტიანისა? ამ შეკითხვებზე მართებული პასუხის გაცემა მეტად მნიშვნელოვანია არათუ ქრისტიანისათვის, არამედ ყოველი კეთილგონიერი ადამიანისათვისაც.

მე ვარ ადამიანი - ასე შეიძლება გაიშიფროს ფორმულა ადამიანური ღირსებისა. თუმცა ჭეშმარიტი შეცნობა იმისა, რომ ადამიანი ხარ, მაშინ იწყება, როცა არც ზედმეტს მიაწერ საკუთარ თავს და არც იმას შეურაცხყოფ, რაც ღვთისაგან გაქვს მონიჭებული. უწმიდესი და უნეტარესი ილია II ადამიანის ღირსების საკითხს სულიერი სიწმინდის გათვალისწინებით განიხილავს და ბრძანებს: „პირადი ღირსების, პირადი პასუხისმგებლობისა და სრულყოფის იდეა რელიგიური წესრიგის იდეაა. „აჰა სასუფეველი ღმრთისაჲ შორის თქუენსა არს" (ლუკა 17,21) - ბრძანებს წმიდა ლუკა მახარებელი. აქ პირდაპირაა გაცხადებული პიროვნებისაგან სულიერი სიწმიდის მოთხოვნის აუცილებლობა".

თავმდაბლობის, სინანულის, სიმშვიდისა და მორჩილების საუფლოში დამკვიდრებულს მუდამ ახსოვს, რომ იგი - ადამიანია. ამიტომ აუცილებელი ხდება იმის ნათელყოფა, თუ რა საღვთისმეტყველო და ქრისტიანულ-ზნეობრივ შინაარსს იტევს ქრისტიანისათვის ცნება „ადამიანი". ქრისტიანმა უნდა იცოდეს, მასში არსებულიდან რა არის ადამიანური და რა - ღვთიური. ადამიანური ღირსება იზომება მასშივე არსებული (თუ ზეგარდამო მონიჭებული) ღვთიურობით, იმით, რაც ღვთისაგან მიეცა და მიებოძა. ღმერთმა ადამიანს თავისი ხატება და მსგავსება მიანიჭა, თავისი მსგავსისა და ხატის ღირსად გახადა. განა ეს ღვთის უდიდესი წყალობა არ არის?!

პატიოსნება, პატივი და ღირსება

წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსი თავის ერთ-ერთ დიდებულ ქადაგებაში (პატივსა და პატიოსნებასთან დაკავშირებით) საგანგებოდ განგვიმარტავს პატიოსნების ფესვებისა და წყაროს რაობას. „თუ გახსოვს შენ, ძმაო, რა ღირსება აქვს კაცის ბუნებასა, მაშინ შეგრცხვება ყოვლისა სიცრუისა, მოტყუებისა და პირობის გატეხისა" - ასე მოგვმართავს იგი ქადაგების დასაწყისში. წმიდა ეპისკოპოსის თქმით, პატიოსნების გარეშე ვერც ერთი ადამიანი ვერ გახდება კარგი ქრისტიანი, რადგან ქრისტიანობა, არსებითად, სწორად იმ პირობის (აღთქმის) პატიოსნად შესრულებაა (აღსრულებაა), რომელიც უფალმა დაგვიდო, და რომელსაც ქრისტიანი ღვთის წინაშე დებს ნათლისღებით.

წმიდა ეპისკოპოსი გაბრიელი გვეკითხება: რა საფუძველი აქეს პატიოსნებას? რა არის ის, რაც კაცს დააცვევინებს თავის პატიოსნებას, და რითაც ყდველგვარ დადებულ პირობას აღასრულებინებს?

პასუხი ერთია - ეს არის პატივი, თავისი თავის პატივის-ცემა, წმინდა, ჯანსაღი ქრისტიანული თავის-მოყვარეობა. მაგრამ საკუთარი თავისადმი პატივის მიგება და პატივისცემა მხოლოდ ღირსებიდან შეიძლება ამოიზარდოს. მარტო იმ ადამიანს შეუძლია იყოს საკუთარი თავის პატივისმცემელი (და ჯანსაღად, ქრისტიანულად მოყვარული თავისი თავისა), ვინც იცის და ვისაც ახსოვს საკუთარი ღირსება.

წმიდა ეპისკოპოსი გვასწავლის, რომ ქრისტიანის ღირსება არის მისი ბუნების სიმაღლე, რაც ღმერთმა მიანიჭა მას. წმიდა მამის თქმით, კაცის ბუნებას დაუფასებელი ღირსება აქვს. აბა, დაუკვირდი, - გვეუბნება იგი, - მართლაც რაოდენ დიდი ფასი აქვს კაცის ბუნებას, რადგან ცისა და ქვეყნის შემოქმედმა ღმერთმა თავისი მხოლოდშობილი ძე არ დაზოგა, კაცთა ცხონებისათვის, გადარჩენისათვის დაამდაბლა - კაცობრივი ბუნება მისცა, და ხორციელად მოავლინა აქ, ჩვენთან. როგორ შეიძლება, არ დავინახოთ დიდი ღირსება კაცის ბუნებისა - უფალმა ღმერთმა ხომ ამ ბუნებას შეუერთა თავისი ღვთაებრივი ბუნება!

ამით აღტაცებული წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსი გვმოძღვრავს და გვევედრება, რომ სიმრუდითა და სიცრუით, მოტყუებითა და მზაკვრობით, პირობის გატეხითა და აღთქმის დარღვევით ნუ შევბილწავთ ჩვენს ამ ღირსებას - ღვთისაგან ესოდენ დაფასებულ სიმაღლესა და დიდებას ჩვენი ბუნებისა, ნუ შევირცხვენთ თავს კაცთა წინაშე და ნუ გავმტყუნდებით ღვთის წინაშე! წმიდა პავლე მოციქულის სავედრებელიც ხომ ეს არის: „და ვიწამებდით, რაჲთა ხჳდოდით თქუენ ღირსად ღმრთისა, რომელმან-იგი გიჩინნა თქუენ თჳსსა მის სასუფეველსა და დიდებასა" (1 თესალონიკელთა მიმართ 2, 12).

აი, საფუძველი და წყარო პატიოსნებისა, შინაგანი გრძნობა ჩვენი საკუთარი ღირსებისა. ამ გრძნობის მქონე კაცი საკუთარი თავის პატივისმცემელია და, ესე იგი, პატიოსანია სიტყვითაც და საქმითაც. საკუთარი ღირსების მქონე ადამიანის ამ შინაგან გრძნობას პასუხისმგებლობასაც ვეძახით.

საგულისხმოდ ემთხვევა ერთმანეთს ძველი ქართული „ღირსებისა" და „პატივის" მნიშვნელობანი: „ღირსება", პატივთან ერთად, ასევე ნიშნავდა სიწმინდესა და სათნოებას. მაშასადამე, ღირსეული კაცი ძველი ქართველისათვის წმინდა, სათნო და პატიოსანი იყო.

  გაგრძელება...