ეკლესია და შესაწირავი

ეკლესიაში შესულ ადამიანს თავიდანვე თვალში ეცემა დახლი, სადაც განთავსებულია სანთლები, ხატები, ნაკურთხი ზეთები, სეფისკვერი, ჯვრები - ყოველივე ეს ტაძრის შესასვლელშივე იყიდება. თუ ადამიანს ერთხელ მაინც წაუკითხავს სახარება, მაშინვე გაახსენდება, რომ იესო ქრისტემ მოვაჭრენი ტაძრიდან გარეკა. თუ თავად არ წაუკითხავს, ადრე თუ გვიან აუცილებლად გამოჩნდება ვინმე „კეთილისმსურველი" რომელიმე სექტიდან, რომელიც შეშფოთებით მიუთითებს მართლმადიდებელი ეკლესიის ცხოვრებასა და სახარებას შორის, თითქოსდა, აშკარად არსებულ შეუსაბამობაზე... მაგრამ სახარებას ხომ მართლმადიდებელი მღვდელმსახურნიც კითხულობენ? მაშინ რატომაა, რომ ჩვენს ტაძრებში ყიდვა-გაყიდვის პროცესი მიმდინარეობს?

საქმე ისაა, რომ ჩვენ მეტად განსხვავებულ პირობებში ვცხოვრობთ იმ კულტურულ-ყოფითი გარემოსაგან, რომელშიც მართლმადიდებელი ცხოვრების საფუძველი ჩამოყალიბდა. ჩვენ არატრადიციულ საზოგადოებაში, არაგლეხურ თემში გვიხდება არსებობა. ჩვენი ქალაქები კი მეტად განსხვავდება პალესტინის ან საბერძნეთის ქალაქებისაგან. წარმოვიდგინოთ ის დრო, როცა ბატონობდა ე.წ. „ნატურალური მეურნეობა". რა იყო საჭირო ტაძრის ყოველდღიური არსებობისათვის? პური და ღვინო - ზიარების საიდუმლოსათვის, ცვილი - სანთლებისთვის, ზეთი -კანდელებისთვის და საკმეველი - საცეცხლურისთვის. ეს ყოველივე სულაც არ იყო ეგზოტიკური და ძვირი სიამოვნება ქართველი, ბერძენი, სერბი ან ბულგარელი გლეხისათვის. გლეხს პური თავისი ხელით მოჰყავდა. ღვინოს საკუთარი ვენახიდან აყენებდა. ზეთისხილი კი მისივე ეზოში ხარობდა. საკმევლად ფისს იყენებდა, რომელსაც ხეებიდან აგროვებდა (უმეტესად ნაძვისა და კედრისგან). ადამიანებს ტაძარში მიჰქონდათ ნაწილი იმისა, რასაც თავად მოიწევდნენ ან შექმნიდნენ. ისინი არ ყიდულობდნენ სანთლებს ტაძარში, ვინაიდან სახლიდან თავისი ხელით გაკეთებული მოჰქონდათ. არც ზეთს ყიდულობდნენ, რადგან საკუთარი ჰქონდათ. არც სეფისკვერს ყიდულობდნენ შესაწირად - სახლში გამომცხვარი პური ან ფქვილი მოჰქონდათ. არც საკმეველს ყიდულობდნენ, რომელიც დღეს ხშირად უცხოეთიდან შემოაქვთ, არამედ თავად უზიარებდნენ ტაძარს საკუთარი ხელით მოგროვილს. ანუ, ის, რაც ჩვენ დღეს ეკლესიიდან გამოგვაქვს, ჯერ კიდევ 100 წლის წინ (ყოველ შემთხვევაში გლეხებს მაინც) ხალხს თავად შეჰქონდა ტაძარში.

გლეხს კარგად ესმოდა, რომ თვითონ არ იყო თავისი მოსავლის შემოქმედი. მართალია, უდიდეს შრომას ეწეოდა, მაგრამ წვიმისა და მზის გარეშე განა გამოიღებდა ნაყოფს მისი ოფლით მოხნული მიწა?! მთელი წლის მანძილზე ის იმედით შეჰყურებდა ცას. ხოლო როცა მოსავალს მოიწევდა, სამართლიანობის გრძნობა კარნახობდა, რომ მადლიერი ყოფილიყო ზეცისა. თავისი მოსავლის, თავისი შრომის ნაწილი მას მიჰქონდა საკურთხეველთან: „უფალო, შენ მომანიჭე ეს ყოველივე, მე კი გმადლობ ამისათვის და მომაქვს საპასუხო ძღვენი, თუმცა - სიმბოლური".

სწორედ ამ აზრით იკურთხება აგვისტოში ხილი. ნაყოფი უფრო გემრიელი კი არ ხდება ტაძარში მიტანისას, უბრალოდ, ადამიანი სწავლობს მადლიერებას. როგორც ინგლისელმა მწერალმა ჩესტერტონმა აღნიშნა, „ბავშვის რელიგიური აღზრდა მაშინ კი არ იწყება, როცა მამა მოუთხრობს ღმერთის შესახებ, არამედ მაშინ, როცა დედა ასწავლის მადლობის თქმას გემრიელად გამომცხვარი ღვეზელისათვის".

ამგვარად, ადამიანებს თავიანთი შრომის ნაწილი მოჰქონდათ ტაძარში. ახლობლების სულის მოსახსენებელ პანაშვიდზე ადამიანებს დღესაც მიაქვთ სახლიდან ხილი, შაქარი, ღვეზელი. ლოცვების დასრულების შემდეგ ძღვენის ნაწილს ეკლესიის მსახურთ სწირავენ, ნაწილს იმ ადამიანებს სთავაზობენ, ვინც ამ დროს ეკლესიაშია, დანარჩენს კი ეკლესიის გარეთ მყოფ მათხოვრებს ურიგებენ. სწორედ ამგვარად ხდებოდა უწინ უმნიშვნელოვანეს საეკლესიო მსახურებისას - ლიტურგიაზე - ადამიანებს სახლიდან მოჰქონდათ ღვინო და პური, აძლევდნენ მღვდელმსახურს და სთხოვდნენ, რომ ელოცა ძღვენის შემომწირველთათვის, ასევე მათთვისაც, ვისი სახელებიც შეიგზავნებოდა საკურთხეველში. სეფისკვერს ბერძნები „პროსფორას" უწოდებენ, რაც ქართულად „ძღვენს" ნიშნავს. „პროსფორა" ისაა, რაც მიტანილია, შეწირულია ეკლესიაში და არა ის, რაც ეკლესიიდან გააქვთ.

მაგრამ დღეს ადამიანები სახლში აღარც პურს აცხობენ და ხშირად არც ღვინოს აყენებენ, განსაკუთრებით ქალაქში. ისინი უკვე სხვა სამუშაოთი ირჩენენ თავს. სინდისი კი ადამიანს კარნახობს: „შრომისას იმ ტალანტებით, იმ ნიჭით, იმ შესაძლებლობებით სარგებლობ, რომელიც შემოქმედმა მოგანიჭა. თუნდაც შენი შრომის ნაწილი მაინც შესწირე მადლიერებით". მაგრამ როგორ მიიტანოს ინჟინერმა ან ტრაქტორისტმა, ჟურნალისტმა ან მასწავლებელმა თავისი შრომის ნაწილი ტაძარში? მაგრამ ხომ არსებობს შრომის ანაზღაურება, რასაც თანამედროვე პოლიტეკონომიაში „საყოველთაო ეკვივალენტი", ანუ ფული ეწოდება?!

ამიტომ მორწმუნეს თავისი შრომის გარკვეული ნაწილი ფულის სახით მიაქვს ტაძარში და გადაცვლის ეკლესიისთვის აუცილებელ ნივთებზე: სანთლებზე, პურზე (სეფისკვერზე), ღვინოზე, საკმეველზე... გარეშე თვალისთვის აქ აშკარა სავაჭრო ოპერაცია მიმდინარეობს: ფული იცვლება საგნებზე. სინამდვილეში ყველაფერი სხვაგვარადაა. ადამიანმა მიიტანა თავისი შესაწირი. მაგრამ ფულის კუპიურას ხომ ვერ დაანთებ სანთლის მაგივრად, ვერც მონეტას დადებ საკმევლის ნაცვლად საცეცხლურში. ამიტომ ეკლესია წინასწარ ზრუნავს იმისათვის, რომ წირვა-ლოცვისთვის საჭირო ნივთები მზად იყოს. სანთლის საკუთარი ხელით გაკეთება სულაც აღარ არის საჭირო, მრევლს ეკლესიის ზღურბლამდე შეუძლია თავისი შესაწირი მონეტის სახით მიიტანოს, ხოლო თავად ტაძარში უკვე სანთლით ხელში შევიდეს.

ამ აქტში ყიდვა-გაყიდვის პროცესი არ არის. „მესანთლის დახლი" უბრალოდ ეხმარება თანამედროვე ცივილიზაციის ადამიანებს, რომ უმტკივნეულოდ გადაინაცვლონ უძველესი ტრადიციის სამყაროში.

ზოგიერთ ტაძარში სანთლები თავისუფლად აწყვია დახლთან, მათ გვერდით კი შესაწირი ყუთი დგას. ვისაც საშუალება არ გააჩნია, უფასოდ იღებს სანთელს, მაგრამ ხშირად ადამიანები იმაზე მეტსაც კი სწირავენ ეკლესიას, ვიდრე სანთლის დამზადება ღირს, ვინაიდან კარგად ესმით, რომ აქ ფულადი ეკვივალენტის გაცვლა კი არ ხდება, არამედ უფლისადმი საკუთარი შრომის ნაწილი იწირება...

ახლა უკვე გასაგები ხდება, თუ რატომ სცოდავენ ისინი, ვინც სანთლებს ქუჩის გამყიდველებთან ან ბაზრობებზე ყიდულობენ და არა ტაძარში. თუ სანთელი უფლის წინაშე ჩვენი წვისა და მისთვის გაღებული ჩვენი მსხვერპლის სიმბოლოა - მაშინ რაღა გამოდის, თუ ეს სანთელი ჩვეულებრივი გამყიდველისაგან გვაქვს შეძენილი? სანთელი ხომ ჩვენს მაგივრად არ ლოცულობს. ის მხოლოდ შეგვახსენებს იმ ლოცვით წვაზე, რომელიც უნდა ხდებოდეს ჩვენს გულში. სანთელი არ არის ეკლესიის ან ბინის კურთხევის საშუალება. ის იმ მცირედი მსხვერპლის განსახიერებაა, რომელიც ტაძარს შევწირეთ. თავად ეს მცირედი მსხვერპლი კი არის სიმბოლო იმ უდიდესი მსხვერპლისა, რომელიც ქრისტიანმა უნდა გაიღოს უფლისათვის. ქუჩაში ნაყიდი სანთლის დანთებისას კი ჩვენი მსხვერპლი ტაძრის გარეთაა შეწირული. ასეთი სანთელი უფლის წინაშე კი არ იწვის, არამედ ჩვენს ეგოიზმისა და წვრილმანი „ეკონომიის" წინაშე.

რაც არ უნდა გვიმტკიცონ ქუჩაში სანთლის გამყიდველებმა, რომ მათი სანთლები „ნაკურთხია", „საეკლესიოა", არ უნდა დავუჯეროთ. ამასთან, არის შემთხვევებიც, როცა მათი სანთლები ჯადოქრებისა და მაგების მიერ არის შელოცვილი.

როგორც ვთქვით, ძველად ადამიანებს თავიანთი სანთლები მოჰქონდათ ეკლესიაში, მაგრამ, გარდა ამისა, ისინი საეკლესიო „მეათედსაც" იხდიდნენ (თუმცა ფულით კი არა, მოსავლის ნაწილით). დღეს მართლმადიდებელი ეკლესია (განსხვავებით მრავალი პროტესტანტული თემისგან) თავის მრევლს არ მოუწოდებს ესოდენ საგრძნობი - ათპროცენტიანი - მსხვეპლის გაღებისაკენ. მაგრამ თუნდაც ის მცირედი მსხვერპლიც კი, რომელსაც სანთლის დანთებით ვწირავთ, ყიდვა-გაყიდვის აქტი რომ აღარ იყოს და სულიერი ხასიათი შეიძინოს, ტაძარში უნდა იყოს შეძენილი და არა ქუჩის გადამყიდველებთან.

დღეისათვის სიტყვა „მსხვერპლი" და „მსხვერპლშეწირვა" პოპულარული არ არის. რეკლამა და მასკულტურა დაჟინებით მოუწოდებენ ადამიანებს, რაც შეიძლება „თავიანთ გემოზე" იცხოვრონ და „საკუთარ თავს სიამოვნებაზე უარს ნუ ეტყვიან". ეკლესია კი ცდილობს, ამ არაადამიანურ მოდას დაუპირისპირდეს და ადამიანებს მსხვეპლშეწირვისაკენ მოუწოდებს.

ტაძარში ვაჭრობა კი არა, სულის აღზრდა ხდება. თუ გააცნობიერებ, რომ მესანთლესთან აღსრულებული ქმედება ჩვეულებრივი სავაჭრო ოპერაციაკი არაა, არამედ მცირედი შენაწირი - მრავალი რამ შეიცვლება შენს სულში. არა მყიდველის მიერ აღსრულებული ვალის შემეცნებით უნდა დაანთო სანთელი შანდალზე, არამედ იმის გაცნობიერებით, რომ მსხვეპლშეწირვის ცეცხლით განწმიდო მთელი ცხოვრებისეული გზა. ეს მართალია, ძალიან მცირეა. მაგრამ ადამიანს იმის გასაცნობიერებლად ისიც შეეწევა, რომ სამყაროში სამსახურის გარდა, არსებობს მსახურებაც. გარდა იმისა, რაც იყიდება, იწირება კიდეც.

ჩნდება კითხვა, სად მიაქვს ეკლესიას სანთლების გაყიდვით მოგროვილი ფული?

სანთლები ოდესღაც აუცილებელი იყო ტაძრის გასანათებლად, დღეს იგი ელექტროენერგიით ნათდება, რაც, კარგად მოგეხსენებათ, საკმაოდ ძვირი სიამოვნებაა. როგორ გადაიხდის ტაძარი ელექტროობის ფულს, თუკი ადამიანები სანთლებსაც კი ქუჩის მოვაჭრეებთან იყიდიან?

ეკლესიაში ყოველთვის მოიძებნება ის საქმე, რისთვისაც ფულია საჭირო, ესაა ტაძრების მშენებლობა და რესტავრაცია, მღვდელმსახურთა და მგალობელთა, დარაჯებისა და დამლაგებლების გასამრჯელოთა ანაზღაურება, ხარჯები სემინარიის, საკვირაო სკოლების, საეკლესიო გიმნაზიებისა და საავადმყოფოების, ცენტრალური აპარატის, საზღვარგარეთული მისიებისა და წარმომადგენლობების შესანახად. საიდან უნდა ჰქონდეს ეკლესიას ესოდენ დიდი ფული?

წინა საუკუნეებში ეს თანხა სახელმწიფო ბიუჯეტიდან იყო გამოყოფილი. ეკლესიის სახელმწიფოსგან გამოყოფის შემდეგ კი ეს ასე აღარ ხდება. რიგ ქვეყნებში (უწინარეს ყოვლისა გერმანიასა და სკანდინავიის ქვეყნებში) იკრიბება სპეციალური საეკლესიო გადასახადი. ქვეყნის ყოველი მოქალაქე ვალდებულია, შემოსავლის გარკვეული პროცენტი საეკლესიო საჭიროებისათვის გადარიცხოს (სინდისის თავისუფლება კი იქ იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანს თავად შეუძლია გადაწყვიტოს, თუ რომელ კონფესიას ანდობს თავის ფულს).

ჩვენს ეკლესიაში კი ადამიანს არავინ აკისრებს საეკლესიო გადასახადს, არც სანთლების შეძენას აძალებს ვინმე. ჩვენი საეკლესიო ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი საიდუმლო - აღსარება და ზიარება ყოველგვარი საფასურის გარეშე აღესრულება. თუ ადამიანს არ აქვს საშუალება, გაიღოს შესაბამისი მსხვერპლი ნათლობის, ქორწინების ან წესის აგებისათვის, საეკლესიო კანონების მიხედვით, მღვდელმა იგი უსასყიდლოდ უნდა აღასრულოს. ეკლესიაში სპეციალურ ყულაბაში კი ადამიანს ნებისმიერ დროს შეუძლია შეწიროს თანხა მღვდელმსახურის, მგალობლების, ტაძრის აღდგენისა და განახლებისათვის. ის ადამიანი, ვინც მოძღვრის თვალწინ იწყებს ქრისტიანულ ცხოვრებას, ხშირად ამბობს აღსარებას, წირვა-ლოცვას ესწრება, ეზიარება, მისთვის ახლობელი ხდება. ასეთ ადამიანს აზრადაც არ მოუვა მოძღვრისთვის რაიმე თანხის გადახდა, არამედ სპეციალურ ყულაბაში ჩააგდებს შესაწირს უფლისათვის. მათ კი, ვინც გულუბრყვილოდ კითხულობს, თუ რაში სჭირდება მღვდელმსახურს ფული, შევახსენებთ, რომ მოძღვარიც ისეთივე ადამიანია, როგორიც ჩვენ, და მასაც უხდება საყოფაცხოვრებო პრობლემებთან შეჭიდება.

თუკი ადამიანს არა აქვს შესაძლებლობა, საკურთხეველში შეგზავნილ მოსახსენებელს სეფისკვერიც შეაყოლოს, არც ესაა დიდი უბედურება. უფალმა კარგად იცის ჩვენი გული და ჩვენი ოჯახის ბიუჯეტიც. თუკი ამის უკან სიხარბე არ იმალება, ადამიანის მხურვალე ლოცვა უფლისგან შეწირული იქნება.

თუკი არ შეგიძლია ფულადი შესაწირის გაღება ტაძარში, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ არ ძალგიძს ლოცვითი, გულითადი მსხვერპლის გაღება უფლისათვის. აღსარება თქვი, ეზიარე, ილოცე შენი ახლობლებისთვის და ასეთ ლოცვას არანაკლები მნიშვნელობა ექნება, ვიდრე შესაწირსა და დანთებულ სანთელს.