ქართლი VI საუკუნის მეორე ნახევარში

დასავლეთ საქართველოში განცდილმა მარცხებმა შეასუსტა ირანელთა პოზიციები აღმოსავლეთ საქართველოში. თავის დროზე ქართლში მეფობის გაუქმებას ხელი დიდად შეუწყო აზნაურების მოღალატურმა საქმიანობებმა. მათ თავიანთი კონკრეტული მიზნები ამოძრავებდათ. დიდებულებს სურდათ სამუდამოდ დაუფლებოდნენ იმ მიწებს, რომლებიც მეფისგან დროებით მიიღეს. დიდაზნაურებს მეფესთან ბრძოლაში მოკავშირედ ირანი მოევლინა. ქვეყნის შიგნით არსებულმა ასეთმა ვითარებამ ირანელებს გაუადვილა საკუთარი ზრახვების განხორციელება. ახლა როდესაც ქართლში მეფე აღარ იყო, მიწების ძირითადი ნაწილი ირანელებმა ჩაიგდეს ხელთ . ირანელთა ბატონობა მათთვის მიუღებელი გახდა , ამიტომ მზად იყვნენ ყოველთვის აჯანყებოდნენ მტერს.

VI საუკუნის 70-იან წლებში სომხეთში დიდი ანტიირანული აჯანყება დაიწყო. სომხებს ქართველებიც მიემხრნენ. აჯანყებულებმა დახმარება ბიზანტიას სთხოვეს. ბიზანტიის იმპერატორი დიდი ხანია ზავის დარღვევას აპირებდა , მხოლოდ ამისთვის საბაბს ეძებდა. შექმნილი ვითარებით ისარგებლეს ქართლელებმა და სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა აღიდგინეს. ერისთავებს მეფე აღარ სურდათ, რადგან მეფეს უნდა დამორჩილებოდნენ. ხელშეუხებელი უნდა ყოფილიყო ერისთავების უფლებები დასაკუთრებულ მიწებზე. ასეთ ვითარებაში დიდაზნაურებმა მათთვის მისაღები გამოსავალი მოძებნეს. ქვეყნის ნომინალურ მმართველს ეწოდა არა მეფე, არამედ ერისთავი. ერისთავი იყო პირველი თანასწორთა შორის , მისი ხელისუფლება მხოლოდ სიმბოლურად ითვლებოდა უზენაესად. ერისმთავრს არ ჰქონდა ურჩი ერისთავის გადაყენების უფლება. პირველი ერისმთავარი გუარამი გახდა. ბაგრატიონთა საგვარეულოს ისტორიკოსის სუმბატ დავითის ძის მიხედვით, გუარამი ბაგრატიონი იყო. ის პირველი იყო ამ საგვარეულოდან , რომელიც დაწინაურდა და ქვეყნის მმართველი გახდა.ბაგრატიონები ძველი ქართული პროვინციიდან სპერიდან იყვნენ. თუმცა ისინი თავიანთ თავს ებრაელთა მეფეების, დავითის და სოლომონის შთამომავლებად მიიჩნევდნენ. ფარნავაზიანთა სამეფო დინასტიის შემდგომ , ბაგრატიონები მეორე სამეფო გვარი იყო რომელიც დაწინაურდა და ტახტი XIX საუკუნის დასაწყისამდე შეინარჩუნეს.

ბიზანტიის იმპერატორმა გუარამს კურაპალატის ტიტული უბოძა. ომი ბიზანტიასა და ირანს შორის მიდიოდა, პარალერულად მოლაპარაკებებიც იმართებოდა. ბიზანტია თანახმა იყო ირანისთვის დაეთმო ქართლი და სომხეთი, ოღონდ აჯანყების მონაწილეების გაცემაზე უარს ამბობდა. ირანი კი სწორად აჯანყებულთა გაცემას ითხოვდა. ზავის დადება იწყებოდა როდესაც ბიზანტიელებმა სასტიკი მარცხი განიცადეს სომხეთში. ირანის შაჰმა საზავო პირობები დაამძიმა. 579 წელს ხოსრო I გარდაიცვალა , ახალი შაჰი იძულებული გახდა შეგუებოდა ქართლში ადგილობრივ მმართველობას. თუმცა ქართლის ერისმთავარი შაჰის ვასალი გახდა.

VI საუკუნის 80-იან წლებში ირანში შაჰის წინააღმდეგ დიდი აჯანყება დაიწყო. ხოსრო II -მ დახმარებისთვის ბიზანტიას მიმართა. ბიზანტიამ ეს შანსი არ გაუშვა და ჩაერია საუკუნოვანი მეტოქის საშინაო საქმეებში. მადლიერმა ხოსრო II-მ ბიზანტიას დაუთმო ზოგიერთი პროვინცია, მათ შორის ქართლიც და სომხეთიც. მალე ქართლი მთლიანად გათავისუფლდა ირანელებისაგან. ამ დროს ქართლის მმართველი იყო სტეფანოზ I. ბიზანტიის იმპერატორმა მას პატრიკიოსის ტიტული უბოძა. ბიზანტიის ტიტულებს ატარებდნენ სტეფანოზის ძმა, შვილი და შვილიშვილიც. სტეფანოზ I -ის დროს აიგო მცხეთის ჯვარი.

მომწონს