აბულის ციკლოპური ციხე — მშრალად ნაგები აბულის ციკლოპური ციხე, სოფელ აბულის სიახლოვეს მდებარეობს. მის შესასვლელში, იქ, სადაც ძველი საურმე და სამანქანო გზა ერთდება, ზედაპირზევეა ქვაყუთის ტიპის საფლავები. გრანდიოზული და რთული გეგმარებისაა აბულის ციხე, რომელიც მცირე აბულის მთის სამხრეთ კალთაზე მდებარეობს, ზღვის დონიდან 1670 მ–ის სიმაღლეზე. აქ მთელი ქედი მორენებითაა დაფარული...

ძველი ქართული გლიპტიკის ახლადაღმოჩენილი ძეგლები - საბჭოთა საქართველო, 1955 წ.

საბჭოთა საქართველოში ფართოდ გაშლილი არქეოლოგიური კვლევა-ძიება მრავლად ამზიურებს ნაირ-ნაირ ძეგლებს, რომლებიც ჩვენი კულტურისა და ხელოვნების უძველესი და ძველი ისტორიის მანამდე უცნობ ფურცლებს გადაგვიშლიან თვალწინ. მათ შორის, სახვითი ხელოვნების ისტორიის თვალსაზრისით, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ქვაზე თუ სხვა მასალაზე ამოკვეთილ მცირე გამოსახულებებს - გლიპტიკურ ძეგლებს...

ბრინჯაოს ყუამილიანი ცულები ქუთაისის მუზეუმიდან

IV ათასწლეულის მეორე ნახევარში სამხრეთ კავკასიაში ნეოლოით-ენეოლითის კულტურა ადგილს უთმობს ადრე ბრინჯაოს ხანას, რომელიც დიდ ტერიტორიაზე ვრცელდება და მტკვარ-არაქსის კულტურის სახელითაა ცნობილი (იგი ძირითადად გავრცელებული იყო ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ამიერკავკასიაში). პრეისტორიული და ისტორიული პერიოდების ცივილიზაცია წარმოუდგენელია ლითონის წარმოების გარეშე...

კოლხეთის გეოგრაფიული ადგილმდებარეობა ხელს უწყობდა მის შეიარაღებაში რამდენიმე ტრადიციის (სკვითო-მეოთურის, ახლო-აღმოსავლურის, ბერძნულის) ადგილობრივ, კოლხურთან შერწყმას. თუმცა ხსენებული კულტურების გავლენა არასოდეს ყოფილა იმდენად ძლიერი, რომ კოლხური შეიარაღების თვითმყოფადობა წაეშალა...

არქეოლოგიური კვლევა-ძიება, რაც ჩვენში გეგმიერად და დიდი მასშტაბით მხოლოდ საბჭოთა პერიოდში წარმოებს, თანდათანობით ათავისუფლებს საუკუნოებრივი მტვერისაგან ქართულ-კავკასიური კულტურის უძველეს ძეგლებს, რომლებიც ამსხვრევენ ძველ ბურჟუაზიულ თეორიებს და სრულიად ახლებურად აშუქებენ კავკასიაში ადამიანთა საზოგადოების განვითარების პროცესს. ახლა უკვე საფუძველი გამოეცალა მტკიცებას, თითქოს ჩვენში პირველი კულტურული კერები გაჩნდა მხოლოდ ბრინჯაოს ხანის მიწურულში...

დედოფლის მინდორი, არქეოლოგიურ - არქიტექტურული ძეგლი (ბრეთის რ-ონი), რომელიც მდებარეობს მდინარე ფრონესთან, სოფელ არადეთიდან დასავლეთით 3 კმ-ის დაშორებაზე, თარიღდება ძველი წელთაღრიცხვის I საუკუნით. 1972-76 წლებში დედოფლის მინდორზე და არადეთის ორგორაზე (1979 წლიდან) ჩაატარეს არქეოლოგიური გათხრები...

კომპლექსის ძირითად ბირთვს წარმოადგენს ცენტრალური კვადრატული ეზო. რომლის ოთხივე მხარეს, ცენტრალურ არეებში აგებულია ტაძრები და სამლოცველოები. სამხრეთის მხარეს მოთავსებულია მთავარი ტაძარი, კვადრატული ეზოებით მის ორსავე მხარეს. ტაძრის მთავარი თემაა კვადრატული ოთხსვეტიანი დარბაზი...

საქართველოს ტერიტორიაზე, ისევე, როგორც სხვაგანაც, საცხოვრებლის თავდაპირველი სახე პალეოლითის ხანის ბუნებრივი გამოქვაბულები იყო, ხოლო ხუროთმოძღვრული ხელოვნების უადრესი ნიმუშები (ყოველ შემთხვევაში, ის, რასაც ჩვენ დღესდღეობით ვიცნობთ) შეიძლება მიეკუთვნოს გვიანა ნეოლითის ხანას. ეს არის ნასოფლარები შულავრის მახლობლად (აღმოსავლეთ საქართველოში, თბილისის სამხრეთით), ე.წ. შულავრის გორა და იმირის გორა. მათ ძველი წელთაღრიცხვის V და  IV ათასწლედს მიაკუთვნებენ...

განსაკუთრებით ინტენსიურად ვითარდება საქართველოს ტერიტორიაზე დასახლებული ტომების კულტურა ბრინჯაოს ხანაში, რომელიც თავის მხრივ ყალიბდება ენეოლითურ კულტურაზე. ქვემო ქართლში მდინარე ხრამის ნაპირებზე გამოვლინდა ძვ.წ. V-IV ათასწლეულების ათეული ნასოფლარი: საცხოვრებელი ბორცვები არუხლო, შულავერი, იმირის-გორა, დასახლებანი ტერასებზე - სადახლო, კონცხზე მდინარეთა შესართავთან - წოფი, მთის კალთებზე - ამირანის  გორა...

ბოლნისის ეპარქია - საქართველოს ეკლესიის სამღვდელმთავრო აღმოსავლეთ საქართველოში. მოიცავს საქართველოს უძველეს ქალაქს - ბოლნისსა და მის მუნიციპალიტეტს. მას აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება რუსთავისა და მარნეულის, დასავლეთიდან -დმანისისა და აგარაკ-ტაშირის, ჩრდილოეთიდან - მანგლისისა და წალკის ეპარქიები , ხოლო სამხრეთის საზღვარი საქართველო-სომხეთის საზღვარს ემთხვევა.

სამთავისისა და გორის ეპარქია შიდა ქართლის ცენტრალურ ნაწილში, ისტორიულ ზენა სოფელში მდებარეობს, ეპარქია მოიცავს ძველ ქალაქებს - გორს, კასპსა და მათ მიმდებარე სანახებს. სამთღვდელმთავროს, აღმოსავლეთ საქართველოს ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობის გამო, ქართლში არსებულ ეპარქიათა უმრავლესობა ესაზღვრება: აღმოსავლეთიდან - მცხეთა-თბილისის, წილკნისა და დუშეთის, ჩრდილოეთიდან - ნიქოზისა და ცხინვალის, დასავლეთიდან - ურბნისისა და რუისის, ბორჯომისა და ბაკურიანის, სამხრეთიდან - მანგლისისა და წალკის ეპარქიები.

ბოდბის ეპარქია საქართველოს უკიდურეს სამხრეთ-აღმოსავლეთით, ქიზიყის, ძველ კამბეჩოვანის მხარეში მდებარეობს. მის შემადგენლობაში შედის ქალაქები - სიღნაღი, დედოფლისწყარო და მათი მიმდებარე ტერიტორიები. ბოდბის ეპარქიას ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება ნეკრესის, დასავლეთიდან გურჯაანისა და საგარეჯოს ეპარქიები, სამხრეთის და აღმოსავლეთის საზღვრები საქართველო-აზერბაიჯანისა და საქართველო-დაღესტნის საზღვრებს ემთხვევა. ქართული საისტორიო ტრადიცია ბოდბის ეპარქიია დაფუძნებას V ს-ით ათარიღებს.